Know All About Ganesh Chaturthi 2023 | गणेश चतुर्थी

Know all About Ganesh Chaturthi 2023 | गणेश चतुर्थी 2023: विनायक चतुर्थीचा इतिहास, महत्व, गणेश चतुर्थीच्या शुभेच्छा आणि सर्व विधींबद्दल तुम्हाला माहिती असणे आवश्यक आहे.

गणेश चतुर्थी, ज्याला विनायक चतुर्थी म्हणून देखील संबोधले जाते. हा हिंदुचा एक अतिशय शुभ सण आहे, जो दरवर्षी 10 दिवस अतिशय आनंदाने व उत्साहाने साजरा केला जातो. हा सण हिंदू दिनदर्शिकेनुसार भाद्रपद महिन्यात साजरा केला जातो जो साधारणपणे ऑगस्ट ते सप्टेंबरच्या मध्यात येतो. या गणेश चतुर्थी विषयी Know All About Ganesh Chaturthi 2023 सविस्तर माहिती जाणून घ्या.

गणेश चतुर्थी, भगवान गणेशाच्या जन्माचा उत्सव म्हणून साजरा केला जातो. गणेश चतुर्थी उत्सव 19 सप्टेंबर 2023 रोजी सुरु होईल आणि 28 सप्टेंबर 2023 रोजी संपेल. हा सण भारतातील सर्वात आतुरतेने वाट पाहिला जाणारा, लोकप्रिय आणि मोठ्या प्रमाणात साजरा केला जाणारा सार्वजनिक उत्सव आहे. या प्रसंगाशी निगडित आनंद आणि उत्साह अतुलनीय आहे.

वाचा: अष्टविनायक

गणेशाला संपत्ती, विज्ञान, ज्ञान, बुद्धी आणि समृद्धीचा देव म्हणून ओळखले जाते आणि म्हणूनच बहुतेक हिंदू त्यांचे स्मरण करतात आणि कोणतेही महत्वाचे कार्य सुरु करण्यापूर्वी गणेशाचे आशीर्वाद घेतात. गणपतीला गजानन, विनायक, विघ्नहर्ता अशा 108 वेगवेगळ्या नावांनी ओळखले जाते.

हा सण फक्त भारतातच साजरा केला जातो असे नाही, तर जगभरातील हिंदू मोठ्या भक्तिभावाने आणि आनंदाने गणेशोत्सव साजरा करतात. भारतात, तो महाराष्ट्र, गुजरात, गोवा, मध्य प्रदेश, कर्नाटक आणि तेलंगणा या राज्यांमध्ये प्रामुख्याने साजरा केला जातो. या गणेश चतुर्थीविषयी Know All About Ganesh Chaturthi 2023 सविस्तर माहिती जाणून घ्या.

गणेश मुर्ती प्राण प्रतिष्ठा 

‘दीप प्रज्वलन’ आणि ‘संकल्प’ केल्यानंतर गणेश स्थापनेची ही पहिली पायरी आहे. मंत्र पठणाने, भगवान गणेशाला आदरपूर्वक आमंत्रित केले जाते आणि मंडप, मंदिर किंवा घरात ठेवलेल्या मूर्तीमध्ये जीवनाचे आवाहन केले जाते. ‘मूर्ती’ किंवा मूर्तीला अभिषेक करणे हा विधी केला जातो. (Know All About Ganesh Chaturthi 2023)

गणेश चतुर्थीच्या या 10 दिवसांच्या कालावधीत 16 विधी केले जातात. ज्यामध्ये संस्कृतमध्ये ‘षोडशा’ म्हणजे 16 आणि उपचार म्हणजे ‘श्रद्धेने देवाला अर्पण करणे’. (Know All About Ganesh Chaturthi 2023)

गणेशाचे पाय धुतल्यानंतर, मूर्तीला दूध, तूप, मध, दही, साखर यापासून तयार केलेल्या पंचामृताने स्नान केले जाते. नंतर सुगंधी तेल आणि नंतर गंगाजलाने स्नान केले जाते. त्यानंतर नवीन वस्त्र अर्पण केली जातात ; फुलांसह, अखंड तांदूळ (अक्षता), हार, गुलाल आणि चंदन. मूर्तीला मोदक, सुपारीची पाने, नारळ (नैवेद्य) अगरबत्ती, दिवे, स्तोत्र, मंत्रजप देऊन धार्मिक रीतीने सजवले जाते आणि पूजा केली जाते.

वाचा: Know the various names of Durga | दुर्गा मातेची नावे

गणेश चतुर्थीचा इतिहास

गणेश हा भगवान शिव आणि पार्वतीचा धाकटा मुलगा आहे. त्याच्या जन्मामागे विविध कथा आहेत परंतु त्यापैकी दोन सर्वात सामान्य कथा पुढील प्रमाणे आहेत. (Know All About Ganesh Chaturthi 2023)

पहिल्या कथेनुसार पार्वतीने भगवान शिवाच्या अनुपस्थितीत तिचे रक्षण करण्यासाठी गणेशाची निर्मिती तिच्या शरीराच्या मळापासून केली होती. (चंदनाच्या पेस्टचा उपयोग गणेश मुर्ती तयार करण्यासाठी केला असाही उल्लेख आहे)

त्यांनतर देवी पार्वतीने अंघोळ करताना त्याला बाथरुमच्या दारावर पहारा देण्याचे काम दिले. गणेशाने आपल्या आईच्या सूचनेचे पालन केले व तो दारावर पहारा देत असताना भगवान शिव तेथे आले. भगवान शिव कोण हे माहीत नसलेल्या गणेशाने त्यांना घरात प्रवेश करण्यापासून रोखले. त्यामुळे शिव रागावले आणि भगवान शंकराने रागाच्या भरात गणेशाचे मस्तक धडावेगळे केले.

वाचा: What is Vaijayanti mala or Vana-mala? | वैजयंतीमाळ, वन-माळ

जेव्हा देवी पार्वतीला हे समजले तेव्हा ती क्रोधित झाली आणि पार्वती देवीने देवी कालीचे रुप धारण करुन संपूर्ण जगाचा नाश करण्याची धमकी दिली. देवी कालीचा क्रोध शमवण्यासाठी उपाय शोधण्यासाठी देवतानी भगवान शिवाला आवाहन केले. तेंव्हा भगवान शिवाने गणेशाला पुन्हा जिवंत करण्याचे वचन दिले.

देवांना उत्तरेकडे तोंड करुन मुलाचे डोके शोधण्यासाठी पाठवण्यात आले परंतु त्यांना फक्त हत्तीचे डोके सापडले. भगवान शिवाने पुनरुत्थान करुन गणेशाच्या शरीरावर मस्तक ठेवले. भगवान शिवशंकराने आणि सर्व देवांनी गणेशाला आशीर्वाद दिला आणि गणेशाचा जन्म झाला. गणेशाच्या जन्माचा तो हा दिवस होता, म्हणून आपण हा दिवस गणेश चतुर्थी म्हणून साजरा करतो.

दुसरी लोकप्रिय कथा अशी आहे की, देवांनी शिव आणि पार्वतीला गणेशाची निर्मिती करण्याची विनंती केली जेणेकरुन तो राक्षसांनी निर्माण केलेले अउथळे दूर करण्यासाठी ‘विघ्नहर्ता’ आणि देवांना मदत करु शकेल.

वाचा: Ganpati-1 Know all about Moreshwar Morgaon | मोरेश्वर, मोरगाव

गणेश चतुर्थीचे महत्व- Know All About Ganesh Chaturthi 2023

असे मानले जाते की जे भक्त गणेशाची प्रार्थना करतात त्यांच्या इच्छा किंवा मनोकामना पूर्ण होतात. तर, गणेश चतुर्थीचे मुख्य सार हे आहे की जे भक्त त्याची प्रार्थना करतात ते पापांपासून मुक्त होतात आणि ते त्यांना ज्ञान आणि बुद्धीच्या मार्गावर घेऊन जातात. ऐतिहासिकदृष्ट्या, राजा शिवछत्रपतींच्या काळापासून हा सण साजरा केला जातो.

भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याच्या काळातच लोकमान्य टिळकांनी गणेश चतुर्थीला एका खाजगी उत्सवातून एका भव्य सार्वजनिक उत्सवात बदलले, जेथे समाजातील सर्व जातींचे लोक एकत्र येऊ शकतात, प्रार्थना करु शकतात आणि एकत्र येऊ शकतात.

गेल्या काही वर्षांत पर्यावरणाविषयी जागरुकता वाढल्याने, लोकांनी गणेश चतुर्थी पर्यावरणपूरक पद्धतीने साजरी करण्यास सुरुवात केली आहे. यामध्ये गणेश मुर्तीसाठी वापरली जाणारी नैसर्गिक मातीपासून बनवलेल्या गणेशमूर्ती मिळवणे आणि सजवण्यासाठी फक्त फुले व नैसर्गिक वस्तू वापरणे.

वाचा: Know about Sarva Pitru Amavasya | सर्व पितृ अमावस्या

विनायक चतुर्थिचा विधी

10 दिवस चालणाऱ्या गणेश उत्सवात चार मुख्य विधी केले जातात. ते म्हणजे- प्राणप्रतिष्ठा, षोडशोपचार, उत्तरपूजा आणि गणपती विसर्जन. (Know All About Ganesh Chaturthi 2023)

गणेश चतुर्थीचा उत्साह उत्सव प्रत्यक्षात सुरु होण्याच्या काही आठवड्यांपूर्वीच सुरु होतो. कारागीर वेगवेगळ्या आसन आणि आकारातील गणेशाच्या मातीच्या मूर्ती तयार करु लागतात.

गणेशमूर्ती घरोघर, मंदिरे किंवा परिसरात सुंदर सजवलेल्या मंडपांमध्ये स्थापित केल्या जातात. तसेच मुर्तींना फुले, हार आणि दिव्यांनी सजवले जाते. वर उललेख केल्याप्रमाणे प्राणप्रतिष्ठा नावाचा एक विधी केला जातो, ज्यामध्ये पुजारी मुर्तीमध्ये प्राण किंवा जीवन जगण्यासाठी मंत्राचा जप करतात.

वाचा: Know the Importance of Navratri 2022 | नवरात्री उत्सव

त्यानंतर गणेशाच्या मूर्तीला 16 वेगवेगळ्या प्रकारे प्रार्थना केली जाते. या विधीला षोडशोपचार म्हणतात. लोक धार्मिक गाणी गाऊन, संगीत वाजवून, ढोलकीच्या तालावर नाचून आणि फटाक्यांची आतषबाजी करुन उत्सव साजरा करतात, हे सर्व गणेशोत्सवातील आनंद द्विगुणित करण्यात भर घालतात.

वाचा:Significance of Mahalakshmi Vrat | महालक्ष्मी व्रत 2022

उत्तरपूजा- Know All About Ganesh Chaturthi 2023

श्री गणेश मुर्ती विसर्जनाच्या आधी उत्तरपूजा विधी केला जातो, जो गणेशाला अत्यंत आदराने निरोप देतो. या उत्सवात सर्व वयोगटातील लोक मोठ्या आनंदाने आणि भक्तिभावाने सहभागी होतात. मग ते सार्वजनिक मंडळ, मंदिरे किंवा घर असो, गणेश चतुर्थी सर्वत्र उत्साहाने साजरी केली जाते. (Know All About Ganesh Chaturthi 2023)

लोक आनंदाने गातात, नाचतात आणि फटाके पेटवतात. मंत्रोच्चार, आरती, फुलांच्या सुमधुर जपाने गणेशाला निरोप दिला जातो. निरंजन आरती, पुष्पांजली अर्पण, प्रदक्षिणा विधी केला जातो.

वाचा: The Religious Significance of Diwali | दिवाळीचे धार्मिक महत्त्व

गणपती विसर्जन- Know All About Ganesh Chaturthi 2023

हा भव्य उत्सवाचा अंतिम समारोप विधी आहे. बुद्धीचा देव पुढच्या वर्षी परत यावा अशी इच्छा बाळगून गणेशमूर्तीचे जलकुंभात विसर्जन केले जाते. विसर्जनाला जाताना लोक मोठ्याने “गणपती बाप्पा मोरया, पुढच्या वर्षी लवकर या” असा जयघोष करतात.

काही भक्त हा सण घरी साजरा करतात, तर काही सार्वजनिक मंडपामध्ये गणपतीचे दर्शन घेतात. लोक गणेशाला त्यांचा उचित आदर, प्रार्थना आणि नैवेद्य देतात. गणपतीचे आवडते मोदक, पुरणपोळी आणि करंजी यासारखे पदार्थ मित्र, कुटुंब आणि पाहुण्यांसाठी तयार केले जातात.

वाचा: How to Celebrate the Festival of Bail Pola? | बैल पोळा सण

गणेश चतुर्थीच्या शुभेच्छा

श्री गणेश हे हिंदू धर्मातील सर्वात प्रिय देवता आहे. गणेशाशिवाय कोणत्याही शुभ कार्याची सुरुवात केली जात नाही. गणेशाचे स्वरुप खूप मोहक आणि आकर्षक आहे. हत्तीचा चेहरा आणि मुलाचे शरीर असलेला देव. गणेशाला अडथळे दूर करणारा विघ्नहर्ता मानले जाते. तो भगवान शिव आणि माता पार्वतीचा पुत्र आहे. गणेश चतुर्थी म्हणजे गणपतीचा जन्म दिवस.

गणेश हा अडथळे दूर करणारा, समृद्धी, संपत्ती, यश आणि आनंद देणारा मानला जात असल्याने गणेश चतुर्थीचे आगमन संपूर्ण वातावरण आनंदाने उजळून जाते. हा सण आणखी अविस्मरणीय बनवण्यासाठी गणेश चतुर्थीच्या दिवशी तुमच्या जवळच्या आणि प्रियजनांना काही अर्थपूर्ण  प्रेरणादायी कोट्स आणि संदेशांसह खालील शुभेच्छा द्या.

वाचा: Know about Anant Chaturdashi | अनंत चतुर्दशी

• या गणेश चतुर्थीला सर्वात सुंदर बनवण्यासाठी आपण भव्य उत्सव साजरा करण्यासाठी भगवान गणेशाच्या स्वागतासाठी सज्ज होऊ या. तुम्हा सर्वांना गणेश चतुर्थीच्या गणेशमय शुभेच्छा हा सण तुमच्यासाठी आनंद आणि दिर्घायुष्य घेऊन येवो हीच गणेशचरणी प्रार्थना.
• सुंदर व आंनदी जीवनासाठी गणेशाचे आशीर्वाद आणि प्रेम मिळावे, या हेतूने आपण सर्व मनोभावे गणेशाची प्रार्थना करु या. गणेश चतुर्थीच्या शुभेच्छा.
• या गणेश चतुर्थीच्या निमित्ताने, गणपतीने तुमच्या घरी भेट द्यावी आणि ते सुख, समृद्धी आणि शांतीने भरावे हीच गणेशाचरणी प्रार्थना, गणेश चतुर्थीच्या हार्दिक शुभेच्छा!
• भगवान गणेश या पृथ्वीवर अवतरावा आणि महामारीच्या काळात आपण ज्या दुःखांचा, संघर्षांचा आणि समस्यांचा सामना केला त्या सर्वांचा अंत करो. आपल्या प्रत्येक घरी गणेशाचे आगमन आपल्या जीवनात एक नवीन सुरुवात करेल, जे आपल्याला आनंद, आशा, आत्मविश्वास आणि यशस्वीरित्या पुढे जाण्यासाठी धैर्य देईल. गणेश चतुर्थीच्या शुभेच्छा!

वाचा: Janmashtami and Dahi Handi | कृष्ण जन्माष्टमी व दहीहंडी

• भगवान गणेशाच्या दैवी आशीर्वादाने तुम्हाला शाश्वत आनंद आणि शांती मिळो, वाईट आणि अधर्मापासून तुमचे रक्षण करो आणि तुमच्या सर्व इच्छा पूर्ण होवोत. गणेश चतुर्थीच्या शुभेच्छा!
• जसा पाऊस पृथ्वीला आशीर्वाद देतो, त्याचप्रमाणे भगवान गणेश तुम्हाला कधीही न संपणारा आनंद देवो. हसत राहा आणि गणपती बाप्पा मोरयाचा जयघोष करत रहा! विनायक चतुर्थीच्या शुभेच्छा!
• तुमच्या समृद्ध आयुष्यासाठी मी देवाकडे प्रार्थना करतो. तुम्हाला जीवनातील सर्व आनंद मिळू दे, तुमची सर्व स्वप्ने पूर्ण होवोत. गणेश चतुर्थीच्या शुभेच्छा!
• भगवान विघ्न विनायक तुमच्या आयुष्यातील सर्व अडथळे दूर करोत आणि तुम्हाला चांगले आरोग्य आणि समृद्धी देवो. विनायक चतुर्थीच्या शुभेच्छा!` (Know All About Ganesh Chaturthi 2023)

अष्टविनायक

1. मोरेश्वर/ मयुरेश्वर मोरगाव
2. सिद्धिविनायक सिद्धटेक
3. बल्लाळेश्वर पाली
4. वरदविनायक महाड
5. चिंतामणी थेऊर
6. गिरिजात्मज लेण्याद्री
7. विघ्नेश्वर ओझर
8. महागणपती रांजणगाव

Related Posts

• Importance of Krishna Janmashtami | श्रीकृष्ण जन्माष्टमी 2022
• How to Celebrate the Festival of Bail Pola? | बैल पोळा सण
• Gudhi Padva is the most important festival in India | गुढीपाडवा
• Importance of the Teachers’ Day | शिक्षक दिनाचे महत्व

Post Categories

आमच्या Etopcollection वेबसाईटला जरुर भेट द्या, तसेच शैक्षणिक माहितीसाठी “ज्ञानज्योत” शैक्षणिक मराठी संकेत स्थळाला भेट द्या.