Know All About Durga Puja 2023 | दुर्गा पूजा उत्सव

Know All About Durga Puja 2023 | दुर्गा पूजा उत्सव, दुर्गा पूजा उत्सवाची सुरुवात केंव्हा व कशी झाली? दुर्गा पूजा उत्सव कुठे व कसा साजरा करतात?

भारतीय उपखंडात इतर हिंदू उत्सवांप्रमाणेच दुर्गापूजेशी संबंधित उपासना पद्धती आणि विधींमध्ये भिन्नता आहे. हिंदू धर्म लवचिकता स्वीकारतो आणि पद्धतींचा संच संबंधित व्यक्तींच्या निवडीवर सोडतो. मंदिरे, सार्वजनिक मंडळे आणि कुटुंबांमध्ये साजरा केला जाणारा उत्सव यामध्ये विविध भिन्नता असल्या तरी त्यामागचा दृष्टीकोन प्रत्येकाचा एकच असतो, आणि तो म्हणजे मनोभावे देवीची भक्ती करणे. Know All About Durga Puja 2023

विविधतेतून एकता- Know All About Durga Puja 2023

हा सण सामान्यतः हिंदूंशी संबंधित आहे आणि समाजात उत्सवा बाबतीत परिवर्तनशीलता आणि पद्धतींमध्ये फरक आहे. थीम-आधारित मंडपांमध्ये स्थापित केलेल्या देवीची पूजा, कौटुंबिक पूजा, सामुदायिक पूजा, शेजारच्या किंवा अपार्टमेंट्सच्या पूजांमध्ये फरक असू शकतो.

पूजेचे विधी वैदिक, पुराणिक, तांत्रिक, किंवा या दोघांच्या मिश्रणातून देखील बदलतात. बंगाली दुर्गा पूजा विधी सामान्यतः तिन्ही एकत्र करतात. गैर-बंगाली दुर्गा पूजा विधी मूलत: वैदिक स्वरुपाचे असतात परंतु ते देखील गूढ घटक समाविष्ट करतात; ज्यामुळे पूजा वैदिक-तांत्रिक प्रथांच्या पराकाष्ठेचे उदाहरण बनते.

ऐतिहासिक पुरावे सूचित करतात की दुर्गा पूजा कालांतराने विकसित होत गेली, ती अधिक विस्तृत, सामाजिक आणि सर्जनशील बनली आहे. हा सण पूर्वी घरगुती पूजा होता, परंतु नंतर दुर्गा पूजा सार्वजनिक स्वरुपात देखील साजरा केला जाऊ लागला.

त्यासाठी विविध समुदाय एकत्र येतात, ते संसाधने, मंडप आणि रोषणाई उभारण्यासाठी प्रयत्न करतात आणि “शेअर करण्यासाठी मेगा-शो” म्हणून कार्यक्रम साजरा करतात.

दुर्गा पूजा उत्सवाची सुरुवात केंव्हा व कशी झाली?

काही स्त्रोतांनुसार कोलकातामधील एका कुटुंबाने 1411 सीई मध्ये अशा उत्सवाचे पुनरुज्जीवन केले. इतर सूत्रांनी सुचवले आहे की कमसननारायण नावाच्या बंगाली जमीनदाराने 16 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात बंगालमध्ये एक मेगा शो पूजा आयोजित केली होती.

तरिही, बंगालचा हा उत्सव 11व्या आणि 12व्या शतकातील दुर्गापूजा हस्तलिखिते; जसे की दुर्गोत्सवाविवेक, दुर्गोत्सव प्रयोग, वसंतविवेक आणि कलाविवेकाच्या शोधामुळे खूप जुना आहे.

दुर्गापूजेशी संबंधित विधी बंगालमधून इतर प्रदेशात स्थलांतरित झाले, जसे की वाराणसी, हे शहर ज्याने ऐतिहासिकदृष्ट्या बंगालसह भारतीय उपखंडातील विविध भागांतील हिंदूंचे प्रायोजकत्व आकर्षित केले आहे. समकालीन भारतात, दुर्गा पूजा विविध शैली आणि रुपांमध्ये साजरी केली जाते.

दुर्गा पूजा उत्सव कुठे व कसा साजरा करतात?

दुर्गा पूजा हा पश्चिम बंगाल, बिहार, आसाम आणि ओडिशा या भारतीय राज्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर साजरा केला जाणारा सण आहे. हा पाच दिवसांच्या कालावधीत साजरा केला जातो. (Know All About Durga Puja 2023)

समुदायांद्वारे मंडप उभारले जातात, लाऊडस्पीकरवर उत्सवाची गाणी वाजवली जातात; तसेच पुजा-यांकडून स्तोत्र आणि मंत्रांचे पठण केले जाते आणि समुदायांद्वारे मेजवाणी व विविध कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते.

पूजेच्या दिवशी मंडपांना भेट देणारे रसिक भक्तांनी रस्ते गर्दीने फुलून जातात. त्यामुळे अनेकदा वाहतूक कोंडीची परिस्थिती निर्माण होते. दुकाने, भोजनालये आणि रेस्टॉरंट्स रात्रभर उघडी राहतात.

वाचा:Significance of Mahalakshmi Vrat | महालक्ष्मी व्रत 2023

मेळे व सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात. लोक आयोजन समित्या तयार करतात, जे उत्सवादरम्यान उत्सवाचे नियोजन आणि देखरेख करतात.

आज, दुर्गापूजा एक उपभोक्तावादी सामाजिक आनंदोत्सव, एक प्रमुख सार्वजनिक देखावा आणि व्यावसायिकीकरण, कॉर्पोरेट प्रायोजकत्व आणि पुरस्कार मिळवण्याच्या क्रेझवर स्वार होणारा एक प्रमुख कला उत्सव बनला आहे.

खाजगी घरगुती पूजेसाठी, कुटुंबे दुर्गा पूजेसाठी त्यांच्या घराचा एक भाग, ज्याला दालन म्हणून ओळखले जाते, जेथे पूजेसाठी शिल्प-मूर्ती ठेवल्या जातात आणि घरगुती रंगीत कापड, सोळा अलंकार आणि सोन्या-चांदीच्या पन्नीच्या सजावटीने सजवल्या जातात. आरतीसारखे विस्तृत विधी केले जातात आणि देवतांना अर्पण केल्यानंतर प्रसाद वाटला जातो.

परंपरेनुसार, विवाहित मुली या कालावधीत त्यांच्या पालकांना भेटतात आणि त्यांच्यासोबत दुर्गापूजा साजरी करतात. त्यातून हे सुचित केले जाते की, नवरात्रीच्या कालावधीमध्ये दुर्गा तिच्या जन्माच्या घरी परत येते असे मानले जाते.

उत्सवकाळातील खरेदी- Know All About Durga Puja 2023

दुर्गा पूजा हा उत्सव साजरा करणा-या समुदायांसाठी भेटवस्तू आणि खरेदीचा हंगाम आहे, लोक केवळ कुटुंबातील सदस्यांसाठीच नव्हे तर जवळचे नातेवाईक आणि मित्रांसाठी देखील भेटवस्तू खरेदी करतात. (Know All About Durga Puja 2023)

नवीन कपडे ही पारंपारिक भेट आहे, आणि लोक दुर्गापूजेदरम्यान एकत्र बाहेर जाण्यासाठी ते परिधान करतात. पूजेच्या सुट्ट्यांमध्ये, लोक प्रेक्षणीय स्थळांना देखील जाऊ शकतात, तर काही बाहेरगावी असलेले लोक त्यांच्या कुटुंबासह दुर्गापूजा घालण्यासाठी घरी परततात. तरुण आणि अगदी वयस्कर लोकदेखील या उत्सवाचा आनंद लुटतात.

विविध पूजा विधी- Know All About Durga Puja 2023

मंडळाच्या आयोजन समित्या पुजेसाठी एक पुजारी नियुक्त करतात जो समाजाच्या वतीने पूजा विधी करतो. पुजा-यांसाठी, दुर्गापूजा हा ॲक्टिव्हिटींचा काळ असतो. (Know All About Durga Puja 2023)

पुजेच्यावेळी पुजारी दुर्गा मातेची विधीवत पूजा करतात. त्यावेळी ते वैदिक-पुराणिक-तांत्रिक विधी क्रम वेळेवर पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करतात, तर मंडळाच्या वतीने विविध सामाजिक-सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात.

जटिल पूजा विधींमध्ये अचूक आणि मधुर शास्त्र पठणाचा कालावधी समाविष्ट असतो. पूजेमध्ये सार्वजनिक मंडळांना भेट देणा-या लोकांच्या गर्दीचा समावेश असतो.

वाचा: Know the early life of Lord Ram | श्रीरामाचे प्रारंभिक जीवन

लहान गट कौटुंबिक पूजांना देखील भेट देतात, ते उत्सवाचे साक्षीदार असतात. उत्सवाच्या शेवटच्या दिवशी, संपूर्ण देशांमध्ये शिल्प-मूर्ती विसर्जन करण्यासाठी मिरवणुकांचे आयोजन केले जाते.

वाचा: Know All About Ganesh Chaturthi 2023 | गणेश चतुर्थी

त्यानंतर मुर्ती  नद्यांमध्ये किंवा इतर जलकुंभांमध्ये विधीपूर्वक विसर्जित केल्या जातात. विसर्जन सोहळा पूजेच्या शेवटच्या दिवसानंतर काही दिवसांपर्यंत चालू राहतो.

दुर्गापूजेदरम्यान विविध हिंदू विधींचा समावेश केला जातो. इतर विद्वानांच्या मते, बंगालमधील दुर्गापूजेसाठी आणि भारताच्या पश्चिमेकडील राज्यांमध्ये गणेश चतुर्थीसाठी हिंदूंनी मुर्ती पाण्यात विसर्जित करण्याचा विधी वाढला असावा कारण हिंदू समुदायाच्या सदस्यांनी एक स्पर्धात्मक मिरवणूक आणि विसर्जन विधी तयार करण्याचा प्रयत्न केला.

महाराष्ट्रात, नाशिक शहर आणि इतर ठिकाणी जसे की सिडको, राजीवनगर, पंचवटी, आणि महात्मानगर येथे दुर्गापूजा सोहळ्याचे आयोजन केले जाते.

वाचा: Rituals and Traditions of Durga Puja | दुर्गा पूजा विधी

1910 मध्ये, दिल्लीला भारताची राजधानी घोषित होण्याच्या एक वर्ष आधी. हा गट दिल्ली दुर्गा पूजा समिती बनला, जो कश्मीरी गेट दुर्गा पूजा म्हणून प्रसिद्ध आहे.

वाचा: Know the Importance of Navratri and Dasara | दसरा

तिमारपूर, दिल्ली येथे 1914 मध्ये दुर्गापूजा सुरु झाली. 2011 मध्ये, दिल्लीत 800 पेक्षा जास्त दुर्गा पूजा आयोजित करण्यात आल्या होत्या, आणखी काही शेकडो गुडगाव आणि नोएडा येथे होती.

वाचा: Dasara the Most Important Hindu Festival | विजया दशमी

कटक, ओडिशातील दुर्गापूजा – Know All About Durga Puja 2023

ओडिशामध्ये, दुर्गा पूजा हा राज्यातील लोकांचा सर्वात महत्वाचा सण आहे. दुर्गापूजा हा ओडियांसाठी अतिशय महत्वाचा सण आहे, उत्सवाच्या 4 दिवसांमध्ये, शहरातील रस्त्यांचे दृष्य राज्यभरात आश्चर्यचकित होऊन जाते. लोक आनंदाने, चविष्ट अन्न खाऊन, नवीन कपडे घालून आपल्या मातेच्या आगमनाचे स्वागत करतात. (Know All About Durga Puja 2023)

संपूर्ण शहरात कौटुंबिक मेळावे आणि भेटवस्तू देणे. 2019 मध्ये, एकट्या कटक, ओडिशातील 97 मंडपांमध्ये दुर्गा पूजा उत्सवासाठी चांदीच्या दागिन्यांसह संबंधित शिल्प-मूर्ती सजवल्या गेल्याची नोंद आहे; अशा मंडळांना प्रादेशिक चंडी मेधा असे संबोधले जाते.

वाचा: How to Celebrate Durga Puja 2022 | दुर्गा पूजा परंपरा

राज्याची राजधानी मधील आधुनिक थीम आणि सर्जनशीलतेसाठी प्रसिद्ध आहे, तर राज्याच्या पश्चिम भागात मंडपांसाठी अधिक रेट्रो सजावटीची थीम आहे. राज्याच्या उत्तरेकडील भागात विशेषतः बालासोरमध्ये, दुर्गापूजा मोठ्या उत्साहात साजरी केली जाते.

वाचा: Celebration of the Festival of Durga Puja | दुर्गा पूजा

परदेशातील ओडिया डायस्पोरा, विशेषत: ऑस्ट्रेलियामध्ये, जे बालासोर जिल्ह्यातून गेलेले लोक आहेत ते त्याच पद्धतीने घरी पूजा आयोजित करतात. सप्टेंबर 2019 मध्ये, कटकमध्ये 160 ठिकाणी दुर्गापूजेचे आयोजन करत असल्याची माहिती मिळाली.

त्रिपुरामध्ये 2013 मध्ये 2,500 हून अधिक सामुदायिक दुर्गा पूजा साजरी करण्यात आली होती. आगरतळा येथील दुर्गाबारी मंदिरात राजा राधा किशोर माणिक्य बहादूर यांनी दुर्गा पूजा सुरु केली आहे. Know All About Durga Puja 2023

Related Posts

• Know the Importance of Navratri 2023 | नवरात्री उत्सव
• What is the Importance of Ghatasthapana? | घटस्थापना
• Know the various names of Durga | दुर्गा मातेची नावे
• What is the Significance of Navratri? | नवरात्रीचे महत्व

Post Categories

आमच्या Etopcollection वेबसाईटला जरुर भेट द्या, तसेच शैक्षणिक माहितीसाठी “ज्ञानज्योत” शैक्षणिक मराठी संकेत स्थळाला भेट द्या.