Ganpati-7 Know all about Vigneshwar Ozar | विघ्नेश्वर, ओझर

Ganpati-7 Know all about Vigneshwar Ozar | सातवा गणपती: ओझरचा विघ्नेश्वर, मंदिराचा इतिहास, आख्यायिका, रचना, गणेश मुर्ती, उत्सव, जवळची ठिकाणे व अष्टविनायक मंदिरे.

ओझरचे विघ्नेश्वर मंदिर हे बुद्धीची देवता श्री गणेशाला समर्पित हिंदू मंदिर आहे. हे मंदिर भारतात महाराष्ट्रातील गणेशाच्या आठ पूज्य देवस्थानांपैकी एक अष्टविनायक आहे. येथे पूजल्या जाणा-या गणेशरुपाला विघ्नेश्वर म्हणतात. विघ्नेश्वर किंवा विघ्नहर म्हणजे कोणत्याही कार्यात येणारे अडथळे दूर करणारा. (Ganpati-7 Know all about Vigneshwar Ozar) 

ओझर हे लेण्याद्रीपासून 20 किमी अंतरावर व पुण्यापासून 85 किमी अंतरावर, पुणे-नाशिक महामार्गापासून, नारायणगावच्या उत्तरेस सुमारे 9 किमी अंतरावर आहे. ओझर हे पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर तालुक्यात असून ते कुकडी नदीवर बांधलेल्या येडगाव धरणाजवळ आहे.

मंदिराचा इतिहास (Ganpati-7 Know all about Vigneshwar Ozar) 

पहिले बाजिराव पेशवे यांचे धाकटे बंधू चिमाजी अप्पा, याने पोर्तुगीजांकडून वसई किल्ला ताब्यात घेतल्यानंतर मंदिराचा जीर्णोद्धार केला आणि मंदिराचा कळस सोन्याने मढवला.

गणेशभक्त आप्पा शास्त्री जोशी यांनी 1967 मध्ये मंदिराचा जीर्णोद्धारही केला. अष्टविनायक मंदिरांपैकी विघ्नेश्वर मंदिर हे एकमेव मंदिर आहे ज्याचा घुमट आणि कळस सोन्याने मढवलेला आहे.

आख्यायिका (Ganpati-7 Know all about Vigneshwar Ozar) 

पुराणानुसार एकदा राजा अभिनंदनने इंद्रपद मिळविण्यासाठी एक यज्ञ केला, त्यामुळे क्रोधित झालेल्या इंद्राने काल यास यज्ञ नष्ट करण्याचा आदेश दिला. त्यानुसार काल याने विघ्नासुर या राक्षसाचे रुप धारण केले आणि यज्ञात अडथळे निर्माण करुन त्याचा नाश केला.

तो एवढेच करुन थांबला नाही तर, त्याने विश्वात विध्वंस निर्माण केला, ऋषी आणि इतर प्राण्यांच्या सत्कर्मे आणि यज्ञांमध्ये अडथळे निर्माण केले. त्याच्या त्रासाला कंटाळून ऋषींनी देव ब्रह्मा आणि शिव यांना मदत मागितली, त्यावेळी त्यांनी श्री गणेशाची पूजा करण्याचा सल्ला दिला.

तपस्वींची आराधना आणि प्रार्थनेने प्रसन्न होऊन श्री  गणेशाने विघ्नासुराबरोबर  युद्ध करण्यास सुरुवात केली, त्यावेळी विघ्नासुराच्या हे लक्षात आले की, या युद्धात आपण जिंकणे अशक्य आहे. मग तो श्री गणेशाला शरण गेला आणि त्याने विश्वातील कोणत्याही प्राण्यांना त्रास न देण्याचे मान्य केले.

अशाप्रकारे श्री गणेशाने विश्वात विघ्न निर्माण करणा- विघ्नासूरापासून लोकांची सुटका केली. यामुळे मुक्त झालेल्या ऋषींनी ओझर येथे गणेशाची प्रतिमा विघ्नेश्‍वराच्या रुपात स्थापन केली.

मंदिराची रचना

श्री गणेशाच्या या पूर्वाभिमुख मंदिरामध्ये प्रशस्त अंगण, भव्य प्रवेशद्वार, शिल्प आणि भित्तिचित्र आहेत.  सभोवती भक्कम दगडी भिंत असून मोठे प्रवेशद्वार आहे. त्यावर चार द्वारपालांची शिल्पे आहेत.

त्यापैकी पहिल्या आणि चौथ्या द्वारपालाच्या हातात शिवलिंग आहे. गणपती त्याचे माता आणि पिता म्हणून अतिशय आदर करतो. या द्वारपालांच्या हातातील शिवलिंग हेच सूचित करते की गणपतीच्या भक्तांनीसुद्धा स्वतःच्या आईवडिलांचा आदर केला पाहिजे.

या मंदिराच्या भिंतीवर उभे राहिल्यास लेण्याद्री मंदिर आणि शिवनेरी किल्ला पाहता येतो.  प्रवेशद्वाराजवळ दोन मोठ्या दगडी दीपमाला आहेत.

मध्यवर्ती मंदिराला तीन प्रवेशद्वार असून, मध्यभागी एक गणेशमूर्ती आहे. मंदिराचे शिखर आणि कळस सोनेरी आहेत. मंदिर 20 फुट लांब असून मंदिराचा मुख्य हॉल 10 फुट लांब आहे.

श्री गणेश मुर्ती (Ganpati-7 Know all about Vigneshwar Ozar) 

सर्व अष्टविनायक मंदिरांप्रमाणे, मध्यवर्ती गणेश प्रतिमा स्वयंभू असल्याचे मानले जाते, जी नैसर्गिकरित्या हत्तीचे तोंड असलेल्या दगडाच्या रुपात आढळते.

गणेशमुर्ती पूर्वेकडे तोंड करुन आहे तर सोंड डावीकडे आहे. पितळेने मढवलेल्या पत्नी सिद्धी आणि रिद्धीच्या मुर्ती गणेशाचया आसपास आहेत. गणेशाचे डोळे पाचूचे असून कपाळ आणि नाभी हिरेजडीत आहे. गणपतीच्या मुर्तीच्यावर शेषनाग आणि वास्तुपुरुष आहेत.

उत्सव (Ganpati-7 Know all about Vigneshwar Ozar) 

मंदिर गणेशाशी संबंधित नेहमीचे उत्सव साजरे करते, जसे की, गणेश चतुर्थी आणि गणेश जयंती. याशिवाय, कार्तिक पौर्णिमेपासून सुरु होणारा पाच दिवसांचा सण देखील साजरा केला जातो जेव्हा दीपमाला प्रज्वलित केली जातात.

गणेश जयंतीच्या वेळी मंदिर फुलांनी आणि रोषणाईने सजवले जाते. गणेश जयंतीला लाखो लोक गणेश दर्शनासाठी येथे येत असतात. याशिवाय, कार्तिक पौर्णिमेपासून सुरु होणारा पाच दिवसांचा उत्सवही दीपमाळांना प्रज्वलित करुन साजरा केला जातो.

‘भाद्रपद शुद्ध चतुर्थी’ आणि ‘माघ शुद्ध चतुर्थी’ हे पवित्र सोहळे सर्व गाव, शहरे आणि परिसरातील लोक एकत्र येऊन थाटामाटात साजरे करतात. त्या काळात सुंदर रोषणाई  केली जाते. बैल पोळा हा सण देखील अशाच पद्धतीने साजरा केला जातो.

ओझर गणपतीपासून जवळची ठिकाणे

• शिवनेरी किल्ला: छत्रपती शिवाजी महाराजांचे जन्मस्थान सुमारे 1 किमी अंतरावर आहे.
• लेन्याद्री गणेश व लेणी: सुमारे 15 किमी अंतरावर आहेत.
• घाट: माळशेज व नाणेघाट सुमारे 37 ते 39 किमी अंतरावर आहेत.
• भीमाशंकर: भारतातील 12 ज्योतिर्लिंगांपैकी एक सुमारे 78 किमी अंतरावर आहे.
• उपग्रह केंद्र: आर्वी हे उपग्रह केंद्र सुमारे 13 किमी अंतरावर आहे.
• आकाश दुर्बीण: खोडद येथे आशिया खंडातील सर्वात मोठी आकाश दुर्बीण बसविलेली आहे. अंतर अंदाजे 21 किमी.
• आळे: संत ज्ञानेश्वर यांनी ज्या रेड्याच्या तोंडून वेद वदवून घेतले त्या रेड्याची समाधी आळे येथे आहे. अंतर सुमारे 27 किमी आहे.
• वाचा: Know about Anant Chaturdashi | अनंत चतुर्दशी

विघ्नहर गणपती मंदिर ओझर येथे कसे जायचे?

• रस्ता: ओझर हे पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर तालुक्यात आहे. पुणे-ओझर अंतर 85 किमी आहे. पुणे-नाशिक रोडवर चाकण, राजगुरुनगर, मंचर या मार्गावरुन जाताना नारायणगाव आणि नंतर जुन्नर या शहरांमध्ये येते. ओझर हे नारायणगाव आणि जुन्नर या दोन्ही ठिकाणांहून 8 किमी अंतरावर आहे. विघ्नेश्वर मंदिर ओझरला जाण्यासाठी महामंडळाच्या व खाजगी बसेस नियमितपणे जातात.
• रेल्वेमार्ग: पुणे आणि तळेगाव ही दोन जवळची रेल्वे स्टेशन आहेत आणि त्यानंतर दुसरा पर्याय म्हणजे कल्याण रेल्वे स्टेशन. पुणे स्टेशन प्रमुख भारतीय शहरांना जोडते.
• विमानमार्ग: पुणे लोहेगाव विमानतळ, पुण्यापासून सुमारे 12 किमी अंतरावर, सर्वात जवळचे विमानतळ आहे. हे विमानतळ भारतातील सर्व देशांतर्गत विमानतळांशी जोडलेले आहे.
• वाचा: Know All About Ganesh Chaturthi 2022 | गणेश चतुर्थी

अष्टविनायक मंदिरे

अष्टविनायक मंदिरे व त्यांच्या विषयी थोडक्यात माहिती खालील प्रमाणे आहे. अधिक सविस्तर माहितीसाठी वाचा अष्टविनायक.

1. मयुरेश्वर मंदिर, मोरगाव: हे अष्टविनायक मंदिरांपैकी पहिले मंदिर आहे. मयुरेश्वर – भगवान गणेश मोरावर स्वार होते या आख्यायिकेवरुन मंदिराला हे नाव पडले.
2. सिद्धी विनायक मंदिर, सिद्धटेक: हे मंदिर अष्टविनायक मंदिरांच्या यादीत दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. मधु आणि कैतभ या राक्षसांचा वध करण्यापूर्वी भगवान विष्णूने या ठिकाणी गणेशाला प्रसन्न केले होते असे मानले जाते. सिद्धी विनायक मंदिर महाराष्ट्रातील सिद्धटेक येथे आहे.
3. बल्लाळेश्वर मंदिर, पाली: या मंदिराचे नाव गणेशभक्त बल्लाळ यांच्यावरुन पडले आहे. हे एकमेव गणेश मंदिर आहे ज्याचे नाव भक्ताच्या नावावर आहे. हे गिरिजात्मज मंदिरापासून 180 किमी अंतरावर पाली येथे आहे.
4. वरदविनायक मंदिर, महाड: हे मंदिर अष्टविनायक मंदिरांच्या यादीत चौथ्या क्रमांकावर आहे. भगवान गणेश वरद विनायक म्हणून प्रसिद्ध आहेत, वरदान आणि शुभेच्छा देणारे भगवान.
5. चिंतामणी मंदिर, थेऊर: हे मंदिर अष्टविनायक मंदिरांच्या यादीत पाचवे आहे. भगवान गणेशाने अमूल्य रत्न “चिंतामणी” एका लोभी राक्षसाकडून मिळवले आणि कपिला ऋषींना परत दिले.
6. गिरिजात्मक मंदिर लेण्याद्री: अष्टविनायकांपैकी हे एकच मंदिर आहे जे पर्वतावर असून ते 18 गुहा असलेल्या एका बौद्ध गुहांच्या संकुलात स्थित आहे. हे गणेश मंदिर 8 व्या गुहेत आहे. या मंदिरामुळे या गुहांना गणेश लेणी असेसुद्धा संबोधिले जाते.
7. विघ्नेश्वर विनायक मंदिर, ओझर: हे मंदिर अष्टविनायक मंदिरांच्या यादीत सातवे आहे. राजा अभिनंदनच्या प्रार्थनेत अडथळा आणण्यासाठी भगवान इंद्राने विघ्नसुराला पाठवले. त्यानंतर, त्रस्त भक्तांनी या ठिकाणी राक्षसाचा पराभव करणाऱ्या गणपतीकडे मोर्चा वळवला.
8. महागणपती मंदिर, रांजणगाव: हे अष्टविनायक मंदिरांपैकी शेवटचे मंदिर आहे. त्रिपुरासुर राक्षसाचा पराभव करण्यापूर्वी भगवान शिवाने येथे गणेशाची पूजा केली.

ओझर ते इतर अष्टविनायक मंदिरांचे अंतर

1. ओझर ते लेण्याद्री अंतर: सुमारे 15 किमी.
2. ओझर ते रांजणगाव अंतर: सुमारे 65 किमी
3. ओझर ते थेऊर अंतर: सुमारे 90 किमी.
4. ओझर ते मोरगाव अंतर: सुमारे 135 किमी.
5. ओझर ते महाड अंतर: सुमारे 137 किमी.
6. ओझर ते सिद्धटेक अंतर: सुमारे 150 किमी.
7. ओझर ते पाली अंतर: सुमारे 171 किमी.

Related Posts

• Janmashtami and Dahi Handi | कृष्ण जन्माष्टमी व दहीहंडी
• The Religious Significance of Diwali | दिवाळीचे धार्मिक महत्त्व

Post Categories

आमच्या Etopcollection वेबसाईटला जरुर भेट द्या, तसेच शैक्षणिक माहितीसाठी “ज्ञानज्योत” शैक्षणिक मराठी संकेत स्थळाला भेट द्या.