How to Learn More Effectively | अधिक प्रभावीपणे कसे शिकावे

How to Learn More Effectively | अधिक प्रभावीपणे शिकणे ही एक कला आहे, ती आत्मसात करण्यासाठी नेमके काय केले पाहिजे ते या लेखामध्ये जाणून घ्या.

विदयार्थी ज्ञान आत्मसात करण्यासाठी नवीन कल्पना, संकल्पना आणि कौशल्ये आत्मसात करण्याचा प्रयत्न करतात. अधिक प्रभाविपणे कसे शिकावे How to Learn More Effectively यासाठी सर्वात प्रभावी रणनीती व विदयार्थी यशाचे मार्ग जाणून घेतल्याने विदयार्थ्यांना त्यांच्या प्रयत्नंची कमाल करण्यात मदत होऊ शकते.

अधिक प्रभावीपणे शिकण्यासाठी व अभ्यासात चांगले यश मिळवण्यासाठी वेळ व्यवस्थापन हे सर्वात महत्वाचे आहे. यशस्वी विदयार्थी त्यांच्याकडे असलेल्या वेळेत सर्वात जास्त शैक्षणिक मूल्य मिळवण्यास महत्व देतात, कारण त्यांना हे माहित आहे की, “वेळ कोणासाठी थांबत नाही” त्यामुळे ते वेळेचा योग्य वापर करुन चांगले यश संपादन करतात.  

शिकण्यामध्ये शिकण्याची गती, हा एकमेव महत्त्वाचा घटक नाही. आपण शिकलेली माहिती अचूकपणे लक्षात ठेवण्यास सक्षम असणे, नंतर लक्षात ठेवलेली माहिती विविध परिस्थितींमध्ये प्रभावीपणे वापरणे महत्त्वाचे आहे. हे ज्यांना जमते ते यशस्वी होतात.

जर विदयार्थ्याला अधिक प्रभावीपणे शिकायचे असेल तर, खालील काही युक्त्या वापरुन पहा.

1. एका वेळी एकाच गोष्टीवर लक्ष केंद्रित करा
2. तुमची स्मरणशक्ती वाढवण्याचे मार्ग शोधा
3. तुम्हाला आधीच माहित असलेल्या गोष्टींशी नवीन माहिती जोडा
4. दररोज थोडा अभ्यास करा
5. दुसऱ्याला शिकवण्याचा प्रयत्न करा
6. नेहमी नवीन गोष्टी शिकत राहा
7. प्रत्यक्ष अनुभव घेण्यासाठी संधी शोधा
8. लक्षात ठेवा की चुका प्रक्रियेचा भाग आहेत
9. विविध शिकण्याच्या तंत्रांचा वापर करा
10. स्वतःची चाचणी घ्या

अधिक प्रभाविपणे कसे शिकायचे हे जाणून घेणे हे एका रात्रीत घडणारी गोष्ट नाही, परंतु यापैकी काही शिकण्याची तंत्र दैनंदिन सरावात वापरली तर तुम्हाला तुमच्या अभ्यासाच्या वेळेचा अधिक फायदा घेता येईल.

चुका करण्यास घाबरु नका (How to Learn More Effectively)

संशोधन असे सूचित करते की शिकताना चुका केल्याने शिकण्याचे परिणाम सुधारु शकतात. एका अभ्यासानुसार, चाचणी-आणि-एरर शिकणे जिथे चुका वास्तविक उत्तराच्या अगदी जवळ होत्या तो प्रत्यक्षात शिकण्याच्या प्रक्रियेचा एक उपयुक्त भाग होता.

दुस-या एका अभ्यासात असे आढळून आले आहे की सुधारात्मक अभिप्रायानंतर झालेल्या चुका शिकण्यासाठी फायदेशीर ठरु शकतात.  त्यामुळे नवीन काही शिकताना तुम्ही चूक करत असाल, तर चूक सुधारण्यासाठी थोडा वेळ द्या आणि तुम्ही चुकीच्या उत्तरावर कसे पोहोचलात ते तपासा.

ही रणनीती गंभीर विचार कौशल्ये वाढवण्यास मदत करु शकते आणि तुमचा विचार बदलण्यास सक्षम असणे आवश्यक असलेल्या शिकण्याच्या परिस्थितीत तुम्हाला अधिक अनुकूल बनवू शकते.

संशोधन असे सूचित करते की शिकताना चुका केल्याने परिणाम सुधारण्यास मदत होते, विशेषतः जर तुम्ही तुमची चूक सुधारली आणि ती का झाली हे समजून घेतले पाहिजे.

वाचा: Ways to be a Successful Student | विद्यार्थी यशस्वी होण्याचे मार्ग

तुम्ही जे शिकता ते इतरांना शिकवा

स्वत: शिकण्याचा उत्तम मार्ग म्हणजे तुम्ही जे शिकलात ते दुसऱ्याला शिकवणे हे शिक्षकांनी फार पूर्वीपासून नोंदवले आहे. नवीन शिकलेली कौशल्ये आणि ज्ञान इतरांसोबत शेअर करुन तुम्ही आज तेच तत्त्व लागू करु शकता.

माहितीचे तुमच्या स्वतःच्या शब्दात भाषांतर करुन सुरुवात करा. ही प्रक्रिया केवळ तुमच्या मेंदूमध्ये नवीन ज्ञान मजबूत करण्यास मदत करते. पुढे, तुम्ही जे शिकलात ते शेअर करण्यासाठी काही मार्ग शोधा.

काही कल्पनांमध्ये ब्लॉग पोस्ट लिहिणे, पॉडकास्ट तयार करणे किंवा गट चर्चेत भाग घेणे समाविष्ट आहे.

वाचा: What was your favorite subject in school? | माझा आवडता विषय

नवीन गोष्टी शिकत रहा (How to Learn More Effectively)

अधिक प्रभावी विद्यार्थी बनण्याचा एक निश्चित मार्ग म्हणजे शिकत राहणे. संशोधनात असे आढळून आले आहे की मेंदू नवीन मेंदूच्या पेशी तयार करण्यास सक्षम आहे, ही प्रक्रिया न्यूरोजेनेसिस म्हणून ओळखली जाते. तथापि, जर एखाद्या व्यक्तीने काही प्रकारचे प्रयत्नपूर्वक शिक्षण घेतले नाही तर यातील अनेक पेशी अखेरीस मरतात.

नवीन गोष्टी शिकून, या पेशी जिवंत ठेवल्या जातात आणि मेंदूच्या सर्किटमध्ये समाविष्ट केल्या जातात.

म्हणून, जर तुम्ही नवीन भाषा शिकत असाल, तर तुम्ही मिळवलेले ज्ञान टिकवून ठेवण्यासाठी भाषेचा सराव करत राहणे महत्वाचे आहे. यातून काही भाग मेंदूत साठवला जातो, तर इतर काढून टाकला जातो. आपण नुकतीच शिकलेली नवीन माहिती स्मरणात ठेवणे  गरजेचे असते, त्यासाठी सराव करत राहा कारण “सरावाने व्यक्तीस पूर्णत्व्‍ येते”

वाचा: My Favourite Place | माझे आवडते ठिकाण

नियमित चाचण्या घ्या (How to Learn More Effectively)

अभ्यासात अधिक वेळ घालवणे हा शिक्षण वाढवण्याचा एक उत्तम मार्ग आहे असे वाटत असले तरी, संशोधनात असे दिसून आले आहे की चाचणी घेतल्याने तुम्ही जे शिकलात ते चांगल्या प्रकारे लक्षात ठेवण्यास मदत होते, जरी ती चाचणीत समाविष्ट केली नसली तरीही.

ही घटना, ज्याला चाचणी परिणाम म्हणून ओळखले जाते, सूचित करते की मेमरीमधून माहिती पुनर्प्राप्त करण्यात वेळ घालवल्याने त्या माहितीची दीर्घकालीन स्मृती सुधारते. या पुनर्प्राप्ती सरावामुळे तुम्हाला ती माहिती भविष्यात पुन्हा लक्षात राहण्याची अधिक शक्यता असते.

वाचा: The Role of the Teacher in Child Protection: बालसंरक्षणामध्ये शिक्षकाची भूमिका

तुमची स्मरणशक्ती सुधारा

स्मरणशक्ती वाढवणाऱ्या विविध ट्रिक्स आहेत. तुमचा फोकस सुधारणे, क्रॅम सेशन टाळणे आणि तुमच्या अभ्यासाच्या वेळेची रचना करणे यासारख्या मूलभूत टिप्स वापरुन अभ्यासात प्रगती करता येते. परंतु मानसशास्त्रातील आणखी काही धडे आहेत जे तुमची शिकण्याची कार्यक्षमता नाटकीयरित्या सुधारु शकतात.

स्मरणशक्ती सुधारण्यास मदत करणा-या धोरणांमध्ये खालील गोष्टी  समाविष्ट आहेत.

1. अभ्यास करताना जेव्हा तुम्ही काहीतरी नवीन शिकता, तेव्हा काही क्षण तो अभ्यास तुमच्या स्वतःच्या शब्दात वर्णन करण्यात घालवा.
2. इतर लोकांसह समाजात वेळ घालवणे.
3. छायाचित्रे, आलेख आणि तक्ते यांसारख्या व्हिज्युअल साधनांचा वापर करा.
4. तुम्ही अभ्यास करत असलेली माहिती मोठ्याने वाचा.
5. नियमित शारीरिक व्यायाम करणे, जे स्मृती आणि मेंदूचे आरोग्य सुधारण्याशी जोडलेले आहे.
6. पुरेशी झोप घेणे.  
7. लक्षात ठेवणे सोपे करण्यासाठी तुम्ही अभ्यास करत असलेली माहिती व्यवस्थित मांडणे देखील महत्वाचे आहे.
8. व्यत्यय दूर करणे, जेणेकरुन तुम्ही जे शिकत आहात त्यावर लक्ष केंद्रित करता येईल.

म्हणजे तुम्ही अभ्यासासाठी काही वेळ बाजूला ठेवा, त्याचा उपयोग माहिती मोठ्याने वाचणे यासारख्या सामान्य शिक्षण तंत्रांचा वापर करु शकता. तुम्ही अशा रणनीतींसह व्यायाम आणि सामाजिकीकरण यासारख्या चांगल्या गोष्टी ज्या स्मरणशक्तीला चालना देऊ शकतात.

वाचा: How to be a Successful Student: विद्यार्थी यशस्वी होण्याचा मार्ग

नियमित सराव करा (How to Learn More Effectively)

आणखी एक रणनीती जी शिकण्यास मदत करु शकते ती म्हणजे नियमित सराव. तुमचे सर्व शिक्षण काही दीर्घ अभ्यास सत्रांमध्ये गुंडाळण्याचा प्रयत्न करण्याऐवजी, एक संक्षिप्त, केंद्रित सत्र वापरुन पहा आणि नंतर विश्रांती घ्या.  

त्यामुळे तुम्ही एखादी नवीन भाषा शिकत असाल, तर तुम्ही अभ्यासाच्या गहन सत्रासाठी काही कालावधी द्याल. विश्रांतीनंतर, तुम्ही परत याल आणि तुमच्या मागील शिक्षणाचा पूर्वाभ्यास कराल आणि ते नवीन शिक्षणापर्यंत विस्तारित कराल.     

संशोधन असे सूचित करते की या प्रकारचे वितरित शिक्षण हे सर्वात प्रभावी शिक्षण तंत्रांपैकी एक आहे. दररोज प्रत्येक विषयाचा अभ्यास करण्याबरोबरचथोडा वेळ सरावावरलक्ष केंद्रित करा.

वाचा: How to Memorize New Vocabulary | नवीन शब्द कसे लक्षात ठेवावेत

शिकण्याचे नवनवीन मार्ग शोधा

शिकण्याचा आणखी एक उत्तम मार्ग म्हणजे एकापेक्षा जास्त मार्गांनी शिकण्यावर लक्ष केंद्रित करणे. उदाहरणार्थ, केवळ पॉडकास्ट ऐकण्याऐवजी, ज्यामध्ये श्रवणविषयक शिक्षण समाविष्ट आहे, मौखिक आणि दृष्यदृष्ट्या माहितीचा अभ्यास करण्याचा मार्ग शोधा.

यामध्ये तुम्ही मित्राला काय शिकले याचे वर्णन करणे, नोट्स घेणे किंवा मनाचा नकाशा काढणे यांचा समावेश असू शकतो. एकापेक्षा जास्त मार्गांनी शिकून, तुम्ही तुमच्या मनातील ज्ञान अधिक दृढ करु शकता.

उदाहरणार्थ, जर तुम्ही नवीन भाषा शिकत असाल, तर भाषेची उदाहरणे ऐकणे, लिखित भाषा वाचणे, मित्रासोबत सराव करणे आणि तुमच्या स्वतःच्या नोट्स लिहिणे यासारख्या विविध तंत्रांचा प्रयत्न करा.

एक उपयुक्त टीप म्हणजे लॅपटॉप, टॅबलेट किंवा कॉम्प्युटरवर टाइप करण्याऐवजी तुमच्या नोट्स कागदावर लिहिण्याचा प्रयत्न करा.  संशोधनात असे आढळून आले आहे की डिजिटल नोट घेण्यापेक्षा लांबलचक नोट्स मेमरीमधील माहिती अधिक प्रभावीपणे वाढवण्यास मदत करतात.

तुमची शिकण्याची तंत्रे बदलणे आणि स्वतःला वेगवेगळ्या प्रकारे आणि वेगवेगळ्या संदर्भांमध्ये शिकण्याची संधी देणे तुम्हाला अधिक कार्यक्षम विद्यार्थी बनविण्यात मदत करु शकते.

वाचा: The Role of Parents in the Success of their Children | मुलांच्या यशात पालकांची भूमिका

संदर्भ ज्ञानाचा वापर करा (How to Learn More Effectively)

अधिक प्रभावीपणे शिकण्याचा आणखी एक उत्तम मार्ग म्हणजे रिलेशनल लर्निंगचा वापर करणे, ज्यामध्ये तुम्हाला आधीच माहित असलेल्या गोष्टींशी नवीन माहिती जोडणे समाविष्ट आहे.

उदाहरणार्थ, तुम्ही एखादी नवीन भाषा शिकत असाल, तर तुम्ही शिकत असलेल्या नवीन शब्दसंग्रह आणि व्याकरणाशी तुम्ही तुमच्या मूळ भाषेबद्दल किंवा तुम्ही आधीच बोलता त्या इतर भाषांबद्दल तुम्हाला आधीच माहित असलेल्या गोष्टींशी जोडू शकता.

वाचा: Parents Role in the Education of Children |पाल्य, पालक व शिक्षण

व्यावहारिक अनुभव मिळवा

ब-याच विद्यार्थ्यांसाठी, शिक्षणामध्ये सामान्यत: पाठ्यपुस्तके वाचणे, व्याख्यानांना उपस्थित राहणे, लायब्ररीमध्ये किंवा ऑनलाइन संशोधन करणे समाविष्ट असते. माहिती वाचणे आणि नंतर ती लिहून ठेवणे महत्वाचे असले तरी नवीन ज्ञान आणि कौशल्ये प्रत्यक्षात आणणे हा शिक्षण सुधारण्याचा एक उत्तम मार्ग आहे.

जर ते खेळ किंवा ऍथलेटिक कौशल्य असेल तर, नियमितपणे सराव करा. जर तुम्ही नवीन भाषा शिकत असाल, तर दुस-या व्यक्तीशी बोलण्याचा सराव करा. नवीन शब्द, वाक्ये, व्याकरण समजून घ्या. तुमच्या नवोदित कौशल्यांचा सराव करण्यासाठी परदेशी भाषेतील चित्रपट पहा आणि स्थानिक भाषिकांशी संभाषणे सुरु करा.

तुम्ही एखादे नवीन कौशल्य किंवा क्षमता आत्मसात करण्याचा प्रयत्न करत असल्यास, व्यावहारिक अनुभव मिळविण्यावर लक्ष केंद्रित करा.

वाचा: How to Provide Support to Students | विद्यार्थ्यांना आधार द्या

मल्टीटास्किंग टाळा (How to Learn More Effectively)

मल्टीटास्क म्हणजे एकाच वेळी एकापेक्षा जास्त क्रिया करणे. अनेक वर्षांपासून, असे मानले जात होते की जे लोक मल्टीटास्क करतात, त्यांच्या शिकण्यावर परिणाम होतो. संशोधन असे सूचित करते की मल्टीटास्किंगमुळे शिकणे कमी प्रभावी होऊ शकते.

मल्टीटास्किंगमध्ये एकाच वेळी एकापेक्षा जास्त गोष्टी करण्याचा प्रयत्न करणे समाविष्ट असू शकते, परंतु त्यामध्ये कार्यांमध्ये वेगाने पुढे-मागे स्विच करणे किंवा एकामागून एक कार्ये वेगाने करण्याचा प्रयत्न करणे देखील समाविष्ट असू शकते.

संशोधनानुसार, असे केल्याने लोक केवळ काम करताना कमी उत्पादक बनतात असे नाही तर लक्ष कमी करतात आणि आकलन कमी होते. तुम्ही अभ्यास करत असताना मल्टीटास्किंग केल्याने माहितीवर लक्ष केंद्रित करणे आणि माहिती समजणे आणि लक्षात ठेवणे कठीण होते.

संशोधनात असेही आढळून आले आहे की मीडिया मल्टीटास्किंग, किंवा विविध माध्यम स्त्रोतांमध्ये लक्ष विभक्त केल्याने देखील शिक्षण आणि शैक्षणिक कामगिरीवर हानिकारक प्रभाव पडतो.

मल्टीटास्किंगचे धोके टाळण्यासाठी, हातातील कामावर आपले लक्ष केंद्रित करुन प्रारंभ करा आणि पूर्वनिश्चित वेळेसाठी कार्य करणे सुरु ठेवा.

वाचा: The Most Popular Courses In India | भारतातील लोकप्रिय कोर्सेस

सारांष (How to Learn More Effectively)

तुम्हाला कसे शिकायचे हे जाणून घ्यायचे असल्यास, प्रभावी असल्याचे दर्शविल्या गेलेल्या शिकण्याच्या तंत्रांचा शोध घेणे महत्त्वाचे आहे. तुमची स्मरणशक्ती वाढवणे आणि अनेक मार्गांनी शिकणे यासारख्या धोरणे उपयुक्त ठरु शकतात. नियमितपणे नवीन गोष्टी शिकणे, शिकलेल्या ज्ञानाचा सराव करणे आणि वारंवार स्वतःची चाचणी घेणे हे देखील अधिक कार्यक्षम विद्यार्थी होण्यासाठी उपयुक्त मार्ग आहेत.

अधिक प्रभावी विद्यार्थी होण्यासाठी वेळ लागू शकतो आणि नवीन सवयी लावण्यासाठी नेहमीच सराव आणि दृढनिश्चय आवश्यक असतो. तुमच्या पुढील अभ्यास सत्रातून तुम्हाला अधिक फायदा मिळवता येईल का हे पाहण्यासाठी यापैकी काही टिपांवर लक्ष केंद्रित करुन सुरुवात करा.

कदाचित सर्वात महत्वाचे म्हणजे, आपण आपले ज्ञान आणि कौशल्ये सुधारण्यास सक्षम आहात अशी मानसिकता विकसित करण्यावर लक्ष केंद्रित करा. संशोधन असे सूचित करते की वाढीसाठी तुमच्या स्वत:च्या क्षमतेवर विश्वास ठेवणे हा तुम्ही शिकत असलेल्या शिकण्याच्या संधींचा लाभ घेण्याचा एक उत्तम मार्ग आहे.

Related Posts

• 10 Important Study Tips for Students | अभ्यास नको! मग वाचा…
• Easy Way to Memorize Study for Students | ‘असा’ करा अभ्यास
• How to overcome examination fear?: परीक्षेची भीती कारणे व उपाय
• Why skill-based education is important | कौशल्यावर आधारित शिक्षणाचे महत्व

Post Categories

आमच्या Etopcollection वेबसाईटला जरुर भेट द्या, तसेच शैक्षणिक माहितीसाठी “ज्ञानज्योत” शैक्षणिक मराठी संकेत स्थळाला भेट द्या.