Adverse Effects of Media on Children | मीडिया आणि मुले

Adverse Effects of Media on Children | किशोरवयीन मुलांवर माध्यमांचा प्रतिकूल प्रभाव

आजच्या या आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या युगात वाढत असलेली पिढी ही; बालपणापासूनच टीव्ही, स्मार्टफोन, टॅब, लॅपटॉप, संगणक; आणि इतर स्क्रीनसह सर्व प्रकारच्या माध्यमांसमोर आहेत. आजची मुले आणि किशोरवयीन मुले; डिजिटल माध्यमात मग्न आहेत. ते आधुनिक उपकरणे हाताळत आहेत; मुले आणि किशोरवयीन मुलांना कसं वाटतं, ते कसे शिकतात, विचार करतात आणि कसे वागतात यासर्वांवर माध्यमांचा प्रभाव आहे. (Adverse effects of media on children)

आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापरही योग्य प्रमाणात; आणि योग्य गोष्टींसाठी केला तर चांगलेच. परंतू आजची लहानमुले ही आधुनिक उपकरणांच्या आहारी इतकी गेलेली आहेत की; मुलं वाचन, गायन, अंगणातील खेळणे, बागडणे व मैदानी खेळ खेळताना सहसा दिसत नाहीत. त्यामुळे या माध्यमातून विकसित होणारी बुद्धी; घडणारे मन व शरीर यांचे महत्व राहिलेले नाही.

वाचा: The Best Activities for Kids | मुलांसाठी सर्वोत्तम उपक्रम 

कुटुंबातील व्यक्तींवर, आई-वडिलांवर प्रेम करणारी; व राष्ट्राभिमान बाळगणारी बालक घडवणं; त्यांच्यावर संस्कार करणं; हेही त्यामुळे कठीण होत आहे. ही परिस्थिती पालटण्यासाठी पालकांनी स्वत: आधुनिक उपकरणांच्या वापराचे दुष्परिणाम; पालकांनी घ्यावयाची काळजी आणि मुलांना संस्कारक्षम करण्याचे महत्व समजून घेतले पाहिजे. वाचा: 10 Study Tips for Students: अभ्यास नको ! मग वाचा या टिप्स

आपणास हे माहित आहे (Adverse Effects of Media on Children)

येथे डिजिटल मीडिया वापराबद्दल काही तथ्य (facts) दिलेल्या आहेत.

• जवळजवळ 75% किशोरवयीन मुलांकडे स्मार्टफोन आहेत; ते इंटरनेटमध्ये प्रवेश करु शकतात; टीव्ही आणि व्हिडिओ पाहू शकतात; आणि परस्परसंवादी अनुप्रयोग (अ‍ॅप्स) डाउनलोड करु शकतात. मोबाइल अॅप्स फोटो सामायिकरण, गेमिंग आणि व्हिडिओ गप्पा मारण्यास परवानगी देतात. (Adverse effects of media on children)
• वाचा: How to be a Good Father | चांगला पिता कसा असावा
• 25% किशोरवयीन मुले स्वतःला इंटरनेटशी “सतत कनेक्ट” असल्याचे वर्णन करतात.
• 76% किशोरवयीन मुले कमीतकमी एक सोशल मीडिया साइट वापरतात; किशोरांपैकी 70% पेक्षा अधिक फेसबुक, स्नॅपचॅट आणि इंस्टाग्राम सारख्या एकाधिक सोशल मीडिया साइट्सला भेट देतात.
• 6 पैकी 4 कुटुंबांकडे व्हिडिओ गेम खेळण्यासाठी वापरले जाणारे डिव्हाइस आहे.
• वाचा: Study Tips: अभ्यास विसरता, लक्षात राहात नाही, मग ही माहिती वाचा..

अनप्लग करणे चांगले का आहे

डिजिटल माध्यमांचा आणि पडद्याचा जास्त वापर केल्यास आपल्या मुलाला किंवा किशोरवयीन मुलास त्याचा धोका संभवतो.

स्क्रीनचा जास्त वापर; तसेच बेडरुममध्ये टीव्ही घेतल्यामुळे; लठ्ठपणाचा धोका वाढू शकतो. दररोज 5 तासांपेक्षा जास्त टीव्ही पाहणा-या किशोरांचे वजन; 0 ते 2 तास टीव्ही पाहणा-यायांपेक्षा 5 पट जास्त असण्याची शक्यता असते.

दररोज 1 ते 1.30 तासापेक्षा जास्त टीव्ही पाहणे; हे लठ्ठपणासाठी 4 ते 9 वयोगटातील मुलांसाठी जोखमीचे घटक आहे. हे काही प्रमाणात उच्च उष्मांकयुक्त पदार्थांच्या जाहिरातींसाठी; दर्शकांच्या संपर्कात आल्यामुळे होते.

स्क्रीन मीडिया पाहताना दर्शकांना स्नॅक किंवा इतर पदार्थ खाण्याची अधिक इच्छा होते. (Adverse effects of media on children) वाचा: Mucormycosis एक बुरशीजन्य आजार धोकादायक का आहे घ्या जाणून

झोपेची समस्या (Adverse Effects of Media on Children)

माध्यमांचा वापर झोपेमध्ये अडथळा आणू शकतो; मुले आणि किशोरवयीन मुले जे सोशल मीडियावर जास्त वेळ घालवतात; किंवा त्यांच्या खोल्यांमध्ये मोबाइल डिव्हाइससह झोपतात; त्यांना झोपेच्या समस्येचा धोका जास्त असतो.

प्रकाश विशेषत: निळा प्रकाश आणि पडद्यावरील उत्तेजक सामग्री; झोपेस उशीर किंवा व्यत्यय आणू शकतात आणि त्याचा शाळेवर नकारात्मक प्रभाव पडतो. वाचा: The Importance of Reading in life | वाचनाचे जीवनातील महत्व

समस्याग्रस्त इंटरनेट वापर

ऑनलाइन माध्यमांचा अतिरेक करणा-या मुलांना; समस्याग्रस्त इंटरनेट वापरासाठी धोका असू शकतो. व्हिडिओ गेमरना; इंटरनेट गेमिंग डिसऑर्डरचा धोका असतो.

ते त्यांचा बहुतेक मोकळा वेळ ऑनलाइन घालवतात आणि ऑफलाइन किंवा “रिअल-लाईफ” संबंधांमध्ये कमी रस दर्शवितात. 4% ते 8% मुले आणि किशोरांना त्यांचा इंटरनेट वापर मर्यादित ठेवण्याची समस्या असू शकते. 8 ते 18 वर्षे वयोगटातील 10% तरुणांना; इंटरनेट गेमिंग डिसऑर्डर असू शकतो.

इंटरनेट वापराच्या उच्च आणि खालच्या टोकांवर; नैराश्याचे धोके वाढू शकतात. वाचा: Eat dates every day│दररोज खा खजूर आणि अनेक आजार ठेवा दूर

शाळेच्या कामगिरीवर नकारात्मक प्रभाव

मुले आणि किशोरवयीन मुले; होमवर्क सारख्या इतर गोष्टी करत असताना अनेकदा मनोरंजन माध्यमांचा वापर करतात. अशा मल्टी-टास्किंगचा शाळेवर; नकारात्मक प्रभाव पडतो. वाचा: GAS CYLINDER: ‘गॅस सिलिंडर बाबत तुम्हाला ‘हे’ माहित आहे का?

धोकादायक वर्तन (Adverse Effects of Media on Children)

किशोरवयीन मुलांच्या प्रदर्शनांमध्ये पदार्थांचा वापर; लैंगिक वागणूक, स्वत: ची इजा किंवा खाण्याच्या विकारांसारख्या; धोकादायक वागणूक ब-याचदा दाखविल्या जातात.

अल्कोहोल, तंबाखूचा वापर किंवा लैंगिक वर्तनांकडून किशोरवयीन मुलांचा एक्सपोजर या वर्तनांच्या पूर्वीच्या स्वरुपाशी संबंधित आहे. वाचा: Various Welfare Schemes for Registered Workers |नोंदणीकृत कामगारांसाठी विविध कल्याणकारी योजना

मुलं प्रायव्हसीचे शिकार होत आहेत

अलिकडे मुलांचा सोशल मीडीयाचा वापर पचंड वाढलेला आहे; मुलं सेक्टींग हा सेल फोन वापरुन अश्लिल प्रतिमा तसेच लैंगिक सुस्पष्ट मजकूर संदेश पाठवित आहेत. 10 ते 19 वर्षे वयोगटातील तरुणांपैकी; 12% मुलांनी दुस-यास अश्लिल फोटो पाठविले आहेत.

किशोरांना हे माहित असणे आवश्यक आहे की; एकदा माध्यमांवरती कोणतिही माहिती इतरांबरोबर सामायिक केली गेली असेल तर मुलं ती पूर्णपणे हटविण्यास किंवा काढण्यात सक्षम होणार नाहीत.

आणखी एक धोका म्हणजे; लैंगिक गुन्हेगार मुलांशी संपर्क साधण्यासाठी आणि त्यांचे शोषण करण्यासाठी सोशल नेटवर्किंग, चॅट ररुम, ई-मेल आणि ऑनलाइन गेम वापरु शकतात. वाचा: Know The Road Safety Rules | रस्ता सुरक्षा नियम

सायबर धमकी देणे (Adverse Effects of Media on Children)

ऑनलाईन मुले आणि किशोरवयीन मुले सायबर धमकावणा-यांची शिकार होऊ शकतात; सायबर धमकी देणे, धमकावणे आणि लक्ष्य दोन्हीसाठी अल्प आणि दीर्घकालीन नकारात्मक; सामाजिक, शैक्षणिक आणि आरोग्याच्या समस्या उद्भवू शकते. सुदैवाने, गुंडगिरी रोखण्यात मदत करणारे कार्यक्रम सायबर धमकावणे कमी करु शकतात. वाचा: Study Time Table for Students: विद्यार्थ्यांसाठी अभ्यासाचे वेळापत्रक

आज मुले अत्यंत वैयक्तिकृत माध्यमांच्या अनुभवाच्या काळात मोठी होत आहेत; म्हणून पालकांनी त्यांच्या मुलांसाठी; वैयक्तिकृत मीडिया वापर योजना विकसित केली पाहिजे. मीडिया योजनांनी प्रत्येक मुलाचे वय; आरोग्य, व्यक्तिमत्व आणि विकासात्मक टप्पा; लक्षात घेतले पाहिजे. वाचा: The Best Activities for Kids | मुलांसाठी सर्वोत्तम उपक्रम 

सर्व मुले आणि किशोरवयीन मुलांना; पुरेसी झोप वयानुसार 8 ते12 तास मिळाली पाहिजे. शारीरिक व्यायाम नियमित 1 तास; आणि मीडियापासून दूर असणे आवश्यक आहे. त्यासाठी पालकांनी आपली फॅमिली मीडिया वापर योजना तयार केली पाहिजे. वाचा: Tips for Good Parenting | चांगल्या पालकत्वासाठी टिप्स

सारांष: Conclusion (Adverse Effects of Media on Children)

मुलांच्या मानसिक विकासावर माध्यमांचा प्रभाव खोलवर होत आहे. डॉक्टरांनी मुलाच्या माध्यमांबद्दल; पालकांशी व मुलांबरोबर चर्चा करणे आणि दूरदर्शन, रेडिओ, संगीत, व्हिडिओ गेम्स; आणि इंटरनेटसह सर्व माध्यमांच्या वय-योग्य वापराबद्दल मार्गदर्शन करणे महत्वाचे आहे. वाचा: Most Attractive Facts About Human Babies | बाळांबद्दलची तथ्ये

मुलांच्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यावर;  माध्यमाच्या फायद्याचे आणि हानिकारक प्रभावांचे अन्वेषण करणे. डॉक्टर, रूग्ण आणि त्यांच्या कुटूंबाला कसा सल्ला घेऊ शकतात; आणि समाजातील माध्यमांच्या निरोगी वापरास कसे प्रोत्साहित करतात हे महत्वाचे आहे. वाचा: ‘MEHRANGARH’ The most famous fort in the world | मेहरानगड

टेलिव्हिजनमध्ये सकारात्मक आणि नकारात्मक दोन्ही प्रभाव निर्माण करण्याची क्षमता आहे आणि ब-याच अभ्यासाने समाजावर विशेषत: मुले आणि किशोरवयीन मुलांवर टीव्हीचे परिणाम पाहिले आहेत.

मुलाची वैयक्तिक विकास पातळी हे माध्यमात सकारात्मक किंवा नकारात्मक प्रभाव पडेल की नाही हे निर्धारित करण्यासाठी अवघड आहे. वाचा: How to be a Good Student? | आदर्श विद्यार्थी कसे व्हावे?

सर्व टेलिव्हिजन प्रोग्राम वाईट नसतात, परंतु हिंसा, अयोग्य लैंगिकता आणि आक्षेपार्ह भाषेच्या प्रदर्शनाचे नकारात्मक प्रभाव दर्शविणारा डेटा खात्री पटणारे असतात. तरीही, मुलांवर आणि पौगंडावस्थेतील माध्यमांवरील नकारात्मक आणि सकारात्मक परिणामाबद्दल निरंतर संशोधनाची माहिती डॉक्टरांना देणे आवश्यक आहे.

वाचा: 

• Communication Games for Kids | मुलांसाठी संप्रेषण खेळ
• Information on Education in Maharashtra: महाराष्ट्रातील शिक्षण
• The Role of the Teacher in Child Protection: बालसंरक्षण व शिक्षक
• Importance of Sports and Games In Students Life | खेळाचे महत्व
• How to Memorize New Vocabulary | नवीन शब्द कसे लक्षात ठेवावेत

“Adverse effects of media on children | मुलांवर माध्यमांचा प्रतिकूल प्रभाव” हा लेख आपणास कसा वाटला; या बद्दल आपला अभिप्राय व सूचना कमेंटमध्ये जरुर कळवा. आपला प्रतिसाद व सुभेच्छा; आमच्यासाठी लाख मोलाच्या आहेत. त्या नवचैतन्य देतात; व त्यामुळे नवीन लेख लिहिण्यास प्रेरणा मिळते. आपण हा लेख आपल्या मित्रांसोबत नक्की शेअर करा. धन्यवाद…!

शैक्षणिक माहितीसाठी “ज्ञानज्योत” शैक्षणिक मराठी संकेत स्थळाला भेट द्या.