Importance of Child Psychology | बाल मानसशास्त्र महत्व

Importance of Child Psychology | बाल मानसशास्त्राचे महत्त्व, बाल मानसशास्त्र काय आहे आणि ते महत्वाचे का आहे?

आपल्या मुलांचा शारीरिक व मानसिक विकास होत असताना; त्यांना ओळखणे ही, पालक होण्याची सर्वात महत्वाची जबाबदारी आहे. मुलं हे घरातील व्यक्तींचे निरीक्षण करत असतात; तुम्ही कसे बोलता, कसे वागता, कसे चालता; याचे अनुकरण करत असतात. चांगल्या गोष्टी शिकवाव्या लागतात; तर वाईट गोष्टी न सांगताही निरीक्षणातून मुलं शिकतात. तुमची मुलं जगाकडे कसे पाहतात, ते शिकणे, मुलांना  नवीन कौशल्ये शिकवणे; आणि त्यांच्या भावना आणि बदलांवर प्रक्रिया करताना त्यांचे मार्गदर्शन करणे; हे पालक होण्याचा भाग आहे, पण हे सोपे नाही. (Importance of Child Psychology)

जसे-जसे मूल मोठे होत जाते, विकसित होते; तसे ते प्रगतीशील विकासाच्या टप्प्यातून जाते. जन्मापासून प्रौढत्वापर्यंत; पर्यावरण, अनुवांशिक आणि सांस्कृतिक घटक; हे सर्व मुलाच्या विकासावर परिणाम करु शकतात; आणि ते विकासाच्या एका टप्प्यापासून दुसऱ्या टप्प्यात किती लवकर प्रगती करतात; हे बाल मानसशास्त्र अभ्यासते. मुलांना ते कोणत्या अवस्थेमधून जात आहेत; हे स्पष्ट करणे कठीण आहे. त्यांच्या भावनांचे विश्लेषण करणे; खूप कठीण आहे. तिथेच बाल मानसशास्त्र तुम्हाला अत्यंत महत्वाची; आणि मौल्यवान माहिती देण्यात मदत करु शकते.

बाल मानसशास्त्र काय आहे? (Importance of Child Psychology)

बाल मानसशास्त्र हा अवचेतन आणि जागरुक; बालपण विकासाचा अभ्यास आहे. बाल मानसशास्त्रज्ञ मुलांचा मानसिक विकास समजून घेण्यासाठी; मुलं त्यांच्या पालकांशी, स्वतःशी आणि जगाशी कसा संवाद साधतात याचे निरीक्षण करतात.

बाल मानसशास्त्र हे एक व्यापक क्षेत्र आहे; ज्यात जन्मापासून ते पौगंडावस्थेपर्यंत मुलं कसे बदलतात; हे स्पष्ट करण्याचा प्रयत्न करतात. 3 वर्षांची मुले, 7 वर्षांची मुले आणि किशोरवयीन मुलं; केवळ त्यांच्या अनुभवांमुळे भिन्न असतात. सर्वसाधारणपणे, हे मुलांच्या शारीरिक व  संज्ञानात्मक विचार म्हणजे शिकणे, स्मरणशक्ती इ. आणि सामाजिक व भावनिक विकासावर आधारित आहे. बाल मानसशास्त्रज्ञ बालविकासाच्या प्रत्येक पैलूची; जाणीव करुन देण्याचा प्रयत्न करतात. ज्यात मुले त्यांच्या आसपासच्या लोकांकडून कसे शिकतात; विचार करतात, संवाद साधतात आणि भावनिक प्रतिसाद देतात, मित्र बनवतात, भावना समजून घेतात; आणि त्यांचे स्वतःचे विकसनशील व्यक्तिमत्व, स्वभाव आणि कौशल्ये समजून घेतात.

बाल मानसशास्त्र महत्वाचे का आहे?

प्रत्येकाला आपल्या मुलाचा निरोगी विकास व्हावा असे वाटते; परंतु मुलाचे वर्तन हे विकासाच्या सामान्य अवस्थेचे लक्षण आहे किंवा विकृतीचे लक्षण आहे; हे नेहमीच स्पष्ट नसते. बाल मानसशास्त्रज्ञ तुम्हाला यातील फरक समजण्यास; मदत करु शकतात. मुलाचे सामान्य आणि असामान्य मानसशास्त्रीय नमुने; समजून घेणे. पालकांना त्यांच्या मुलाशी सर्वोत्तम संवाद कसा साधता येईल; आणि त्यांच्याशी कसे जोडता येईल; हे समजून घेण्यास मदत करु शकते. त्यांच्या मुलाला भावना व्यवस्थापित करण्यासाठी त्यांच्याशी सामना करण्याची यंत्रणा शिकवू शकते; आणि प्रत्येक नवीन विकासात्मक टप्प्यात त्यांच्या मुलाची प्रगती; आणि भरभराट होण्यास मदत करु शकते.

बाल मानसशास्त्रज्ञ लवकर असामान्य वर्तन ओळखू शकतात; सामान्य वर्तणुकीच्या समस्यांचे मूळ शोधण्यात मदत करतात. जसे की शिकण्याच्या समस्या, अतिसक्रियता किंवा चिंता; आणि मुलांना बालपणातील आघातातून बाहेर काढण्यास मदत करतात. ते ऑटिझमसारख्या विकासात्मक विलंब; किंवा विकृती टाळण्यास, मूल्यमापन करण्यास; आणि निदान करण्यास मदत करु शकतात.

बाल मानसशास्त्र विकासाच्या काही मुख्य क्षेत्रांच्या परस्परसंवादाचा अभ्यास करते.

शारीरिक विकास (Importance of Child Psychology)

मुलांमध्ये शारीरिक विकास हा साधारणपणे; घटनांचा अंदाज लावता येणारा क्रम असतो. तुमचे मुल त्यांचे डोके वर उचलते, खाली ठेवते, रोल आणि क्रॉल करते; चालते आणि धावते. त्या क्रमाने, तुमचे बाल मानसशास्त्रज्ञ तुमच्या बालरोगतज्ज्ञांना; तुमच्या मुलाच्या शारीरिक विकासाचे निरीक्षण करण्यास मदत करु शकतात. काही असामान्यता असल्यास; ते विकासातील अनियमितता दर्शवू शकतात. बाल मानसशास्त्रज्ञ तुमच्या मुलाच्या विकासाचे टप्पे गाठण्याच्या प्रगतीचे निरीक्षण करतील; जेणेकरुन तुमचे मूल सामान्यपणे शारीरिक विकास करत आहे. शारीरिक विकासात मुख्य विलंब इतर मूलभूत विकासात्मक समस्या प्रकट करु शकतो; जे नंतर लवकर सोडवले जाऊ शकतात.

संज्ञानात्मक विकास (Importance of Child Psychology)

बालपणातील संज्ञानात्मक विकासाची वैद्यकीय समज; अलीकडच्या काळात मोठ्या प्रमाणात बदलली आहे. आता आपल्याला माहित आहे की; नवजात बाळांनाही त्यांच्या पर्यावरणाची जाणीव आहे; आणि त्यांना त्यात रस आहे; ते व्यक्त करण्याची भाषा येण्याआधीच.

संज्ञानात्मक विकास म्हणजे; मुलाचे बौद्धिक शिक्षण आणि विचार प्रक्रिया. त्यामध्ये त्यांच्या सभोवतालच्या जगाचे निरीक्षण आणि समज; भाषा शिकणे, स्मरणशक्ती, निर्णय घेणे आणि समस्या सोडवणे. मूल त्यांची कल्पनाशक्ती कशी वापरते; आणि मूल मूलभूत तर्क कसे वापरते; याचा समावेश होतो. हे सर्व घटक मुलाच्या आनुवंशिकता; आणि पर्यावरणावर परिणाम करतात.

भावनिक आणि सामाजिक विकास

भावनिक आणि सामाजिक विकास सखोलपणे; एकमेकांशी जोडलेले आहेत. भावनिक विकास म्हणजे मुलाला त्याच्या भावना कशा वाटतात; समजतात आणि व्यक्त करतात हे सूचित करते. भीती, आनंद, राग आणि दुःख या मूलभूत भावनांच्या अभिव्यक्तीद्वारे; भावनिक विकास अगदी लहान मुलांमध्ये व्यक्त होतो.

जसजसे मूल विकसित होते तसतसे आत्मविश्वास, आशा, अपराधीपणा; आणि अभिमान यासारख्या अधिक जटिल भावना निर्माण होतात. भावनिक विकासामध्ये सहानुभूतीद्वारे; इतर लोकांच्या भावना जाणण्याची; आणि समजून घेण्याची मुलाची क्षमता देखील समाविष्ट असते. भावनांचे नियमन करणे आणि योग्यरित्या व्यक्त करण्यास शिकणे; अनेक मुलांसाठी कठीण आहे.

मुलांना त्यांच्या भावना लवकर समजण्यास मदत केल्याने; वर्तमान आणि भविष्यातील भावनिक विकासावर; एक शक्तिशाली परिणाम होऊ शकतो. बाल मानसशास्त्रज्ञ आपल्या मुलाला निरोगी, सकारात्मक मार्गाने त्यांच्या भावना समजून घेण्यास; आणि व्यक्त करण्यास मदत करु शकतात.

वाचा: Know all about Cancer | कर्करोग कारणे, प्रतिबंध, निदान व उपचार

भावनिक विकास सामाजिक विकासाची माहिती देतो; हे खरे आहे. कारण लहान मुलांना ज्या प्रकारे त्यांच्या भावना जाणवतात; समजतात आणि व्यक्त करतात; त्याचा थेट परिणाम; इतर लोकांशी कसा संवाद साधतो यावर होतो.

सामाजिक विकास म्हणजे मुल त्याच्या आसपासच्या लोकांशी संबंध ठेवण्यासाठी आवश्यक मूल्ये, जागरुकता; आणि सामाजिक कौशल्ये कशी विकसित करते. त्यांचे पालक, समवयस्क, प्राधिकरणाचे आकडे; आणि प्राणी. मुलाचे सुरुवातीचे संबंध त्यांच्या वय-योग्य सामाजिक कौशल्यांच्या विकासावर; मोठा परिणाम करु शकतात. विश्वास, मैत्री, संघर्ष व्यवस्थापन आणि अधिकाराचा आदर; ही सामाजिक विकासाची उदाहरणे आहेत.

बाल मानसशास्त्र कौटुंबिक आरोग्याची; एक महत्त्वाची शाखा आहे. हे पालकांना त्यांच्या मुलांना विकासाच्या टप्प्यात पुढे जाण्यास मदत करण्यासाठी संसाधने देते; आणि डॉक्टरांना मानसिक आरोग्य आणि मुलांच्या शिकण्याच्या किंवा सामाजिक फरक; किंवा विकासातील विलंब यासंदर्भातील संभाव्य आव्हानांचा सखोल अभ्यास करते.

समवयस्क आणि प्रौढांशी असलेल्या संबंधांचा; मुलांच्या विचार, शिकणे आणि विकास यावर परिणाम होतो. कुटुंब, शाळा आणि समवयस्क गट; हे सर्व सामाजिक संदर्भातील एक महत्त्वाचा भाग बनतात.

सांस्कृतिक विकास (Importance of Child Psychology)

मूल ज्या संस्कृतीत राहते; त्या संस्कारांमध्ये मूल्ये, चालीरीती, सामायिक गृहितके; आणि जीवन जगण्याच्या पद्धतींचे योगदान असते; जे संपूर्ण आयुष्यभर विकासावर परिणाम करते. मुले त्यांच्या पालकांशी कसा संबंध ठेवतात; त्यांना कोणत्या प्रकारचे शिक्षण मिळते; आणि कोणत्या प्रकारचे बालसंगोपन दिले जाते; यात संस्कृती भूमिका बजावू शकते.

सामाजिक -आर्थिक विकास

बालविकासात सामाजिक वर्गही; मोठी भूमिका बजावू शकतो. सामाजिक आर्थिक स्थिती; लोकांचे शिक्षण किती आहे; ते किती पैसे कमवतात, नोकरी करतात आणि ते कोठे राहतात; यासह अनेक भिन्न घटकांवर आधारित आहे.

उच्च सामाजिक -आर्थिक स्थिती असलेल्या कुटुंबात वाढलेल्या मुलांना; विविध प्रकारच्या संधी सहज मिळतात; तर कमी सामाजिक -आर्थिक स्थिती असलेल्या कुटुंबातील मुलांना आरोग्य सेवा; गुणवत्तापूर्ण पोषण आणि शिक्षण; यासारख्या गोष्टींमध्ये कमी संधी मिळू शकते. अशा घटकांचा बाल मानसशास्त्रावर मोठा परिणाम होऊ शकतो.

वाचा: My First Day At School- 4 Essays | शाळेतील पहिला दिवस

Conclusion (Importance of Child Psychology)

लक्षात ठेवा, हे तिन्ही संदर्भ सतत संवाद साधत असतात; कमी सामाजिक -आर्थिक स्थितीमुळे; लहान मुलाला कमी संधी मिळू शकतात. सामाजिक नातेसंबंध आणि मजबूत सांस्कृतिक संबंध समृद्ध केल्याने; हे असंतुलन सुधारण्यास मदत होऊ शकते.

बाल मानसशास्त्रज्ञ, बाल संगोपन सेटिंग्ज; आणि पद्धती सर्वोत्तम मानसशास्त्रीय परिणामांकडे लक्ष देऊ शकतात; किंवा ते मुलांबरोबर वाढीची मानसिकता विकसित करण्यास मदत करु शकतात.

वाचा: How to Grow the Height of Children | मुलांची उंची कशी वाढवायची

बाल मानसशास्त्रज्ञ मुलांना विशिष्ट विकासात्मक समस्यांना तोंड देण्यास मदत करु शकतात; किंवा ते अधिक सामान्य दृष्टीकोन घेऊ शकतात. कोणत्याही परिस्थितीत, हे मुलांना संभाव्य समस्यांवर मात करण्यासाठी; आणि निरोगी परिणामांकडे जाणाऱ्या मार्गांवर नेण्यास मदत करण्याचा प्रयत्न करतात.

Related Posts

• How to encourage the child in sports | मुलांना खेळात ‘असे’ प्रोत्साहित करा
• Importance of Sports and Games In Students Life |खेळाचे महत्व
• How to build your own Vocabulary App | शब्दसंग्रह ॲप तयार करा
• The Role of the Teacher in Child Protection |बालसंरक्षण व शिक्षक
• How to Memorize New Vocabulary | नवीन शब्द कसे लक्षात ठेवावेत

Related Post Categories

आमच्या Etopcollection वेबसाईटला जरुर भेट द्या, तसेच शैक्षणिक माहितीसाठी “ज्ञानज्योत” शैक्षणिक मराठी संकेत स्थळाला भेट द्या.