Diploma in Tool and Die Making | टूल अँड डाय मेकिंग

Diploma in Tool and Die Making | टूल अँड डाय मेकर कोर्स, पात्रता, कालावधी, अभ्यासक्रम, कौशल्ये, फायदे, कार्यक्षेत्र, जॉब प्रोफाईल इ.

टूल अँड डाय मेकर हा 2 वर्षे कालावधीचा यांत्रिक डाय मेकिंग व्यावसायिक अभ्यासक्रम आहे. हा अभ्यासक्रम सहा महिन्यांच्या चार सेमिस्टरमध्ये विभागलेला आहे. Diploma in Tool and Die Making अभ्यासक्रमासाठी पात्रता निकष म्हणजे उमेदवाराने मान्यताप्राप्त शिक्षण मंडळाची किमान इ. 10 वी परीक्षा विज्ञान व गणित विषयांसह किमान 50% गुण मिळवून उत्तीर्ण असणे आवश्यक आहे.

टूल आणि डाय मेकर अशी व्यक्ती आहे जी अचूक धातूचे भाग, उपकरणे आणि साधने तयार करण्यासाठी विविध संगणक-नियंत्रित किंवा यांत्रिकरित्या-नियंत्रित मशीन टूल्स सेट करते आणि ऑपरेट करते. ते मशीन शॉप्स आणि टूल रुममध्ये आणि फॅक्टरीमध्ये काम करतात.

Diploma in Tool and Die Making कोर्सच्या दरम्यान, विद्यार्थ्यांना साधनांची निर्मिती, चाचणी, उपयोगिता व वापरण्याचा कालावधी यासारख्या विषयांची ओळख करुन दिली जाते. आवश्यकतेनुसार समायोजन; लांबी किंवा आकारांमध्ये बदल करणे. ब्लॉक्स कट करणे, आकार ट्रिम करणे, फाईल करणे, आणि वेगवेगळे भाग व्यवस्थित जुळवून घेणे.

वाचा: Diploma in Construction Technology | बांधकाम तंत्रज्ञान

डायज, जिग्स, गेज आणि टूल्स बनवण्यासाठी, दुरुस्त करण्यासाठी किंवा सुधारण्यासाठी भाग फिट आणि एकत्र करणे. गुळगुळीतपणा, समोच्च अनुरुपता आणि दोषांसाठी तयार केलेल्या डाईजची तपासणी करणे.

भारतीय उद्योगांच्या तसेच आंतरराष्ट्रीय उद्योगांच्या औद्योगिक गरजा पूर्ण करण्यासाठी उत्तम प्रकारे डिझाइन केलेले आहे. दोन वर्षांच्या कालावधीत, उमेदवाराला Diploma in Tool and Die Making प्रशिक्षण दिले जाते.

व्यावसायिक कौशल्य, व्यावसायिक ज्ञान, अभियांत्रिकी रेखाचित्र, कार्यशाळा विज्ञान, गणना आणि रोजगार कौशल्य. या व्यतिरिक्त, आत्मविश्वास वाढवण्यासाठी उमेदवाराला प्रोजेक्ट वर्क आणि एक्स्ट्रा करिक्युलर ॲक्टिव्हिटीज करण्याची जबाबदारी सोपवली जाते.

व्यावहारिक कौशल्ये सोप्या ते जटिल पद्धतीने शिकवली जातात आणि त्याच वेळी कार्य पूर्ण करताना संज्ञानात्मक ज्ञान देण्यासाठी सिद्धांत विषय त्याच पद्धतीने शिकवला जातो. कोर्समध्ये मोल्ड मेकिंग आणि टेस्टिंगचे तपशीलवार पैलू समाविष्ट आहेत.

टूल अँड डाय मेकर कोर्स विषयी थोडक्यात

• कोर्स:  डिप्लोमा इन टूल अँड डाय मेकिंग
• कोर्स प्रकार: डिप्लोमा
• कालावधी:  2 वर्षे
• परीक्षा प्रकार: सेमिस्टर
• पात्रता: इयत्ता 10 वी गणित व विज्ञान विषयांसह किंवा समकक्ष परीक्षा उत्तीर्ण.  
• प्रवेश प्रक्रिया: प्रवेश गुणवत्ता व प्रवेश परीक्षांवर आधारित
• कोर्स फी: वार्षिक सरासरी कोर्स फी रु. 1 लाख
• नोकरीचे पद: गेज मेकर, मोल्ड मेकर, टूल आणि डाय मेकर, डाय फिटर, टूल क्रिब अटेंडंट
• वेतन: वार्षिक सरासरी रु. 1.5 लाख ते 2.5 लाख
• नोकरीचे क्षेत्र: मॅन्युफॅक्चरिंग कंपन्या, मशिन शॉप्स, टूल रुम्स आणि कारखाने

पात्रता- Diploma in Tool and Die Making

Tool and Die Maker Course after 10th अभ्यासक्रमासाठी पात्रता निकष म्हणजे उमेदवाराने मान्यताप्राप्त शिक्षण मंडळाची किमान इ. 10 वी परीक्षा विज्ञान व गणित विषयांसह उत्तीर्ण असणे आवश्यक आहे. वाचा: Diploma in Information Technology after 10th | आयटी डिप्लोमा

आवश्यक कौशल्ये

टूल आणि डाय मेकर्सचे व्यक्तिमत्त्व वेगळे असते. ते वास्तववादी व्यक्ती असतात, याचा अर्थ ते स्वतंत्र, स्थिर, चिकाटी, अस्सल व्यावहारिक आणि काटकसरी असतात. त्यांना स्पर्शक्षम, शारीरिक, क्रीडा किंवा यांत्रिक कार्ये आवडतात. त्यापैकी काही शोधक देखील आहेत, म्हणजे ते बौद्धिक, आत्मनिरीक्षण करणारे आणि जिज्ञासू असले पाहिजेत. तसेच त्यांच्यामध्ये खालील कौशल्ये असावेत.

• विद्यार्थी रेखाचित्रे आणि टूल्स, डाय, प्रोटोटाइप किंवा मॉडेल्सचे तपशील वाचण्यास आणि त्याचा अर्थ लावण्यास सक्षम असावेत आणि परिमाण आणि सहनशीलतेची गणना करु शकतील.
• उमेदवार कापण्यासाठी, वळण्यासाठी, प्लेन, बोअर आणि काम करत असलेल्या तुकड्याला विशिष्ट परिमाणांमध्ये आकार देण्यासाठी विविध मशीन टूल्स ऑपरेट करण्यास सक्षम असावे.
• त्यांनी कठोर परिश्रम घेतले पाहिजे कारण त्यांना मशीनमध्ये तयार केलेले भाग पूर्ण करणे किंवा ऑपरेशनमध्ये कोणत्याही त्रुटी शोधणे आणि सुधारात्मक कारवाई करणे आवश्यक आहे. विविध प्रकल्पांवर स्वतंत्रपणे किंवा कार्यसंघाचा सदस्य म्हणून कार्य करण्यासाठी आवश्यक असलेली इतर वैशिष्ट्ये असावेत. वाचा: How To Choose The Right Stream After 10th | योग्य शाखा निवड

अभ्यासक्रम- Diploma in Tool and Die Making

कोर्समध्ये मोल्ड मेकिंग आणि टेस्टिंगचे तपशीलवार पैलू समाविष्ट आहेत. व्यावसायिक कौशल्य विषयांतर्गत समाविष्ट असलेले विस्तृत घटक खालीलप्रमाणे आहेत:

सेमिस्टर: I

प्रात्यक्षिक भाग फायलिंग, सॉइंग, ड्रिलिंग, टॅपिंग, चिपिंग, ग्राइंडिंग आणि वेगवेगळ्या फिटिंगसारख्या मूलभूत फिटिंग कव्हरिंग घटकांसह सुरु होतो. लेथवरील वेगवेगळे टर्निंग ऑपरेशन्स उदा. प्लेन, फेसिंग, बोरिंग, ग्रूव्हिंग, स्टेप टर्निंग, पार्टिंग, चेम्फरिंग, नर्सलिंग आणि वेगवेगळे पॅरामीटर सेट करून वेगवेगळे थ्रेड कटिंग, व्यावहारिक भागात समाविष्ट आहेत.

सेमिस्टर: II

वेगवेगळ्या मिलिंग ऑपरेशन्स साधा, स्टेप्ड, अँगुलर, डोव्हटेल, टी-स्लॉट, कॉन्टूर, गियर तसेच पृष्ठभाग आणि दंडगोलाकार ग्राइंडिंग. याशिवाय, मोल्डचे सॉलिड मॉडेलिंग शिकवले जाते आणि वेल्डिंगची अंमलबजावणी देखील या सेमिस्टरमध्ये एक घटक आहे.

सेमिस्टर: III

या सेमिस्टरमध्ये सीएनसी टर्न सेंटर आणि सीएनसी मशीनिंग सेंटरचे घटक तयार करण्यासाठी सेटिंग, ऑपरेशन आणि प्रोग्रामिंग केले जाते. CAM सॉफ्टवेअरसह 2D आणि 3D मशीनिंग देखील केले जाते. ड्रिल जिग आणि फिक्स्चर तयार करणे देखील व्यावहारिक भाग आहे. ब्लँकिंग आणि पिअरिंग टूलचे बांधकाम केले जाते आणि त्याची चाचणी देखील केली जाते.

सेमिस्टर: IV

हायड्रोलिक आणि वायवीय सर्किट्सचे मूलभूत बांधकाम आणि इलेक्ट्रिकल सर्किट आणि सेन्सर्सचे मूलभूत कार्य या सेमिस्टरमध्ये समाविष्ट आहे. कंपाऊंड आणि प्रोग्रेसिव्ह टूल्सचे बांधकाम केले जाते व त्याची चाचणी केली जाते. वेगवेगळ्या मशीन्सची साधी दुरुस्ती आणि ओव्हरहॉलिंग उदा., ड्रिल, मिलिंग आणि लेथ समाविष्ट आहे. ‘V’ बेंडिंग टूल आणि ड्रॉ टूल बनवण्याचे काम केले जाते आणि चाचणी देखील केली जाते.

कोर्सचे फायदे- Diploma in Tool and Die Making

• ट्रेड उत्तीर्ण केल्यानंतर, विद्यार्थी विविध जिग्स, फिक्स्चर आणि प्रेस टूल्सचे विघटन, एकत्रीकरण आणि चाचणीचे काम करु शकतात.
• ते स्ट्रक्चरल फॅब्रिकेशनमध्ये काम करु शकतात जसे की पूल, छप्पर संरचना, इमारत आणि बांधकाम; ऑटोमोबाईल आणि संबंधित उद्योग; रस्ते वाहतूक आणि रेल्वे सारखे सेवा उद्योग.
• ते जहाज बांधणी आणि दुरुस्तीचे देखील काम करु शकतात; पायाभूत सुविधा आणि संरक्षण संस्था; सार्वजनिक क्षेत्रातील उद्योग जसे की BHEL, BEML, NTPC, इ.
• वाचा: Importance of the Career Guidance after 10th | करिअर मार्गदर्शन

नोकरीचे पद – Diploma in Tool and Die Making

• गेज मेकर
• मोल्ड मेकर
• टूल आणि डाय मेकर
• डाय फिटर
• टूल क्रिब अटेंडंट
• वाचा: The Best ITI Trades After 8th and 10th | सर्वोत्तम आयटीआय कोर्स

टूल अँड डाय मेकर जॉब आवश्यकता

1. यांत्रिक अभियांत्रिकी किंवा तत्सम क्षेत्रात बॅचलर पदवी.
2. टूल अँड डाय मेकर म्हणून काम करण्याचा अनुभव.
3. मशीन टूल्स आणि त्यांच्या उपयोगाचे सखोल ज्ञान.
4. ब्लूप्रिंट आणि डिझाइन स्कीमॅटिक्स वाचण्याची आणि त्याचा अर्थ लावण्याची क्षमता.
5. ड्रिल, मिलिंग मशीन, ग्राइंडर आणि लेथ्ससह मेटलवर्किंग टूल्सचा विस्तृत अनुभव.
6. जड वस्तू उचलण्याची आणि मोठी यंत्रे चालवण्याची क्षमता.
7. गुणवत्ता नियंत्रण विश्लेषणाचा अनुभव.
8. तपशीलाकडे उत्कृष्ट लक्ष.
9. प्रगत समस्यानिवारण कौशल्ये.
10. वाचा: Diploma in Early Childhood Education | बाल शिक्षण डिप्लोमा

टूल अँड डाय मेकरचे कार्य

• ब्लूप्रिंट्स, स्केचेस, स्पेसिफिकेशन्स, किंवा कॉम्प्युटर-एडेड डिझाइन (CAD) किंवा कॉम्प्युटर-एडेड मॅन्युफॅक्चरिंग (CAM) फाइल्स बनवण्यासाठी टूल्स आणि डायजचा अभ्यास करणे.
• वर्कपीसची परिमाणे, आकार आणि सहनशीलता मोजणे आणि सत्यापित करणे.
• पारंपारिक, मॅन्युअल किंवा संगणक अंकीयरित्या नियंत्रित (CNC) मशीन टूल्स सेट व ऑपरेट करणे.
• फाईल करणे, पीस करणे आणि भाग समायोजित करणे जेणेकरुन ते एकत्र व्यवस्थित बसतील.
• पूर्ण झालेल्या टूल्सची चाचणी करणे किंवा ते तपशीलांची पूर्तता करतात याची खात्री करणे.
• योग्य परिमाण आणि दोषांची तपासणी करणे.
• साधनांचे  पृष्ठभाग गुळगुळीत आणि पॉलिश करणे.
• टूलमेकर्स अचूक साधने आणि टूल तयार करतात जे धातू आणि इतर साहित्य कापण्यासाठी, आकार देण्यासाठी आणि तयार करण्यासाठी वापरले जातात.
• डाई मेकर्स मेटल फॉर्म तयार करतात, ज्याला डाय म्हणतात, जे स्टॅम्पिंग आणि फोर्जिंग ऑपरेशन्समध्ये धातूला आकार देण्यासाठी वापरले जातात. ते डाय-कास्टिंग आणि मोल्डिंग प्लास्टिक, सिरॅमिक्स आणि संमिश्र सामग्रीसाठी धातूचे साचे देखील बनवतात.वाचा: Diploma in Orthopaedics 2022 | ऑर्थोपेडिक्स
• अनेक टूल आणि डाय निर्माते उत्पादने आणि भाग विकसित करण्यासाठी CAD चा वापर करतात. संगणक प्रोग्राममध्ये प्रविष्ट केलेल्या तपशीलांचा वापर आवश्यक साधनांसाठी ब्लूप्रिंट विकसित करण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
• संगणक अंकीय नियंत्रण प्रोग्रामर CAD आणि CAM प्रोग्राम्सचा वापर इलेक्ट्रॉनिक रेखाचित्रे CAM-आधारित संगणक प्रोग्राममध्ये रुपांतरित करण्यासाठी करता त ज्यात कटिंग टूल ऑपरेशन्सच्या अनुक्रमासाठी सूचना असतात.
• एकदा हे प्रोग्राम विकसित झाल्यानंतर, सीएनसी मशीन भाग तयार करण्यासाठी प्रोग्राममध्ये समाविष्ट असलेल्या सूचनांचे संच अनुसरण करतात. वाचा: Diploma in Architecture Engineering | आर्किटेक डिप्लोमा
• मशीनिस्ट सामान्यत: CNC मशीन चालवतात, परंतु टूल आणि डाय मेकर्सना बहुतेक वेळा CNC मशीन ऑपरेट करण्यासाठी आणि CNC प्रोग्राम लिहिण्यासाठी प्रशिक्षित केले जाते आणि ते दोन्ही काम करु शकतात.
• वाचा: The Most Popular Courses In India | भारतातील लोकप्रिय कोर्सेस

कार्यक्षेत्र- Diploma in Tool and Die Making

बहुसंख्य टूल आणि डाय निर्माते मॅन्युफॅक्चरिंगमध्ये काम करतात. ते मशिन शॉप्स आणि टूल रुममध्ये आणि कारखान्यात काम करतात, जिथे कामाची क्षेत्रे प्रज्वलित आणि हवेशीर असतात.

त्यांचे काम साधारणपणे धोकादायक नसले तरी, मशीन टूल्सभोवती काम करणे काही धोके प्रस्तुत करते आणि कामगारांनी सावधगिरीचे पालन केले पाहिजे. त्यासाठी त्यांनी संरक्षक उपकरणे घालणे आवश्यक आहे, जसे की उडत्या धातूच्या तुकड्यांपासून संरक्षण करण्यासाठी सुरक्षा चष्मा आणि यंत्राद्वारे निर्माण होणारा आवाज कमी करण्यासाठी इअरप्लग.

जॉब प्रोफाईल – Diploma in Tool and Die Making

टूल आणि डाय मेकर्स हे अचूक धातूचे कामगार आहेत जे स्टॅम्पिंग आणि फोर्जिंग ऑपरेशनसाठी साधने आणि धातूचे स्वरुप तयार करतात. ते डिझाइन वैशिष्ट्यांचे विश्लेषण करतात, धातू कापतात आणि आकार देतात, भाग एकत्र करतात आणि उत्पादन सुविधांमध्ये वापरण्यासाठी पूर्ण झालेल्या उत्पादनांची चाचणी करतात.

Diploma in Tool and Die Making डिझाइन स्कीमॅटिक्स, कट आणि शेप डायज आणि पूर्ण झालेले भाग एकत्र करणे आवश्यक आहे. आपल्याला पूर्ण केलेल्या उत्पादनाच्या कार्यप्रदर्शनाची चाचणी देखील करावी लागेल. वाचा: List of the most popular courses after 10th: 10 वी नंतर पुढे काय?

टूल आणि डाय मेकर म्हणून यशस्वी होण्यासाठी, तुम्हाला मेटलवर्क आणि अभियांत्रिकीचे सखोल ज्ञान, तपशीलासाठी चांगली नजर आणि संरचनात्मक घटकांची कल्पना करण्याची क्षमता असणे आवश्यक आहे. वाचा: Career Opportunities in the Arts Stream: 10 वी नंतर करिअर संधी

Related Posts

• Know About Painting and Drawing Courses | ड्रॉईंग व पेंटिंग कोर्स
• The Most Demanding Courses | सर्वात जास्त मागणी असलेले कोर्स
• Diploma in Mechanical Engineering After 10 | मेकॅनिकल डिप्लोमा
• Diploma in Petroleum Engineering after 10th: पेट्रोलियम डिप्लोमा

Post Categories

आमच्या Etopcollection वेबसाईटला जरुर भेट द्या, तसेच शैक्षणिक माहितीसाठी “ज्ञानज्योत” शैक्षणिक मराठी संकेत स्थळाला भेट द्या.