Know All About Science Stream | विज्ञान शाखा

Know All About Science Stream | विज्ञान शाखा, विज्ञान शाखेचे विषय, भारतातील प्रमुख विज्ञान महाविद्यालये, अभ्यासक्रम व करिअर संधी.

इयत्ता 10वी (SSS) बोर्ड परीक्षा उत्तीर्ण झाल्यानंतर अनेक विदयार्थ्यांना प्रश्न पडतो की, आता पुढे काय? अल्प मुदतीचे प्रमाणपत्र किंवा डिप्लोमा अभ्यासक्रमाची निवड करावी की, आर्टस्, कॉमर्स किंवा विज्ञान शाखेची निवड करावी, की इतर विदयार्थी जो अभ्यासक्रम निवडतात तोच आपणही अभ्यासायचा? हा गोंधळ दूर करण्यासाठी Know All About Science Stream हा लेख वाचा.

यासारख्या अनेक प्रश्नांनी त्यांना वेढलेले असते. अशा वेळी विदयार्थ्यांनी एक गोष्ट लक्षात ठेवली पाहिजे ती म्हणजे वेगवेगळ्या क्षेत्रात करिअरच्या संधी काय आहेत हे जाणून घेणे. तुमची आवड व आत्मनिरीक्षण ही तुमच्या प्रश्नांची चौकट उघडण्याची गुरुकिल्ली आहे!

तुम्हाला माहिती आहे की, तुम्ही 10वी नंतर विज्ञान, वाणिज्य किंवा कला शाखेची निवड करु शकता. शाखा निवडण्यापूर्वी, विदयार्थ्यांनी त्यांचे सामर्थ्य व कमजोरी किंवा कमकुवततेचे सखोल विश्लेषण केले पाहिजे. त्यानंतर तुमची आवड आणि व्यावसायिक उद्दिष्टांशी जुळणारी शाखा निवडली पाहिजे.

वाणिज्य आणि कला विषयांचे स्वतःचे फायदे, कार्यपद्धती आणि करिअरच्या शक्यता असल्या तरी, आम्ही या ब्लॉगमध्ये विज्ञान शाखेच्या विविध विषयांवर प्रकाश टाकला आहे. परंतू त्याआधी ही शाखा निवडण्यामागची कारणे समजून घेण्याचा प्रयत्न करुया.

विज्ञान शाखेचे विषय (Know All About Science Stream)

विज्ञान शाखा अभ्यासक्रम पुढील विभागांमध्ये विभागलेला आहे.

• PCM: भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, गणित
• PCB: भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र
• PCMB: भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, गणित, जीवशास्त्र.
• UG: अंडरग्रॅज्युएट
• PG: पदव्युत्तर

अभियांत्रिकी, आर्किटेक्चर आणि कमर्शिअल पायलट यांसारख्या व्यवसायांमध्ये करिअर करु इच्छिणाऱ्या विद्यार्थी गणिताची निवड करतात. परंतु ज्यांना वैद्यकीय विज्ञानात करिअर करायचे आहे त्यांनी जीवशास्त्र हा विषय निवडला पाहिजे.

विज्ञान शाखेतील विदयार्थी विशेषज्ञांमध्ये बीएस्सी (बॅचलर ऑफ सायन्स), एमएस्सी (मास्टर ऑफ सायन्स) आणि पीएचडी (डॉक्टर ऑफ फिलॉसॉफी) सारखे अभ्यासक्रम निवडू शकतात. असे विज्ञान शाखेतील विदयार्थ्यांकडे विविध पर्याय उपलब्ध असतात.

भारतातील सर्वात लोकप्रिय विज्ञान अभ्यासक्रम म्हणजे पदवी अभ्यासक्रम जसे की बॅचलर ऑफ सायन्स, मास्टर ऑफ सायन्स, डिप्लोमा इन सायन्स, डॉक्टरेट (पीएचडी) इन सायन्स, इ. त्यासाठी उमेदवारांना दहावी नंतर विज्ञान शाखेची निवड करणे आवश्यक आहे.  

वरील विषयांव्यतिरिक्त, विद्यार्थ्यांना निवडक विषयासोबत इंग्रजी किंवा हिंदीचाही अभ्यास करावा लागतो. माहितीशास्त्र सराव, शारीरिक शिक्षण, संगणक विज्ञान, अभियांत्रिकी रेखाचित्र, अर्थशास्त्र, गृहविज्ञान आणि मानसशास्त्र हे काही लोकप्रिय पर्याय आहेत. विज्ञान शाखेतील विषयांची सर्वसमावेशक यादी खालील प्रमाणे आहे.

वाचा: Know About BE And BTech Courses | अभियांत्रिकी पदवी 

रसायनशास्त्र (Know All About Science Stream)

रसायनशास्त्र म्हणजे जीवनाच्या बिल्डिंग ब्लॉक्सचा अभ्यास, म्हणजे अणू आणि पदार्थ. हा विज्ञान विषय पदार्थाचे गुणधर्म, रचना आणि त्यांचे सखोल ज्ञान देतो.

तंत्रज्ञानातील प्रगतीमुळे रसायनशास्त्र बायोमोलेक्यूल्स, सिंथेटिक मटेरिअल्स, इंडस्ट्रियल केमिस्ट्री आणि नैसर्गिक संसाधने या क्षेत्रात नवीन क्षेत्रे उदयास येऊ लागली आहेत. संकल्पना सुलभ करण्यासाठी सैद्धांतिक संकल्पनांना व्यावहारिक प्रयोगांसहित केले जाते.

सेंद्रिय आणि अजैविक रसायनशास्त्र हे मुख्य उपविभाग म्हणून, विषयांमध्ये पृष्ठभाग रसायनशास्त्र, अणु रचना, रासायनिक गतिशास्त्र आणि रासायनिक बंधन यांसारख्या विषयांद्वारे विविध संकल्पना समाविष्ट आहेत.

सायनशास्त्रात पदवी किंवा पदव्युत्तर पदवी घेतलेला विद्यार्थी

• रासायनिक अभियंता
• विश्लेषणात्मक रसायनशास्त्रज्ञ
•  न्यायवैद्यक शास्त्रज्ञ
• नॅनोटेक्नॉलॉजिस्ट
• बायोटेक्नॉलॉजिस्ट

इ. बनण्याची निवड करु शकतो.

Bachelor of Science in Chemistry | बीएस्सी रसायनशास्त्र

भौतिकशास्त्र (Know All About Science Stream)

सर्वात जुन्या शैक्षणिक क्षेत्रांपैकी एक मानले जाणारे, भौतिकशास्त्र म्हणजे गती, शक्ती, पदार्थ आणि ऊर्जा यांचा अभ्यास. तंत्रज्ञानातील प्रगती तसेच न्यूक्लियर फिजिक्स आणि मेकॅनिक्स सारख्या क्षेत्रांमध्ये, या विज्ञान विषयांचा अभ्यास केल्याने विदयार्थ्यांना विश्लेषणात्मक, निर्णयक्षमता, तपास आणि निरीक्षण कौशल्ये विकसित करण्यात मदत होईल.

या विषयात शिकवल्या जाणा-या काही विषयांमध्ये गतीचे नियम, इलेक्ट्रोस्टॅटिक्स, इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे, थर्मोडायनामिक्स आणि किनेमॅटिक्स यांचा समावेश होतो.

भौतिकशास्त्रात पदवी किंवा पदव्युत्तर पदवी घेतलेले  विद्यार्थी खालील क्षेत्रात आपले करिअर करु शकतात.

• अवकाश आणि खगोलशास्त्र
• आरोग्यसेवा
• हवामानशास्त्र
• भूभौतिकशास्त्र

इत्यादी क्षेत्रात आपले करिअर करु शकतात.  

गणित (Know All About Science Stream)

गणित, किंवा ज्याला संख्यांचा अभ्यास म्हणून देखील संबोधले जाते,  ते प्रमाण, रचना आणि जागा या संकल्पना स्पष्ट करते. या विज्ञान विषयात, विदयार्थी समस्या सोडवताना कारण ओळखणे, अंतर्निहित कौशल्ये आणि प्रक्रियांची तत्त्वे समजून घेतात.

यामध्ये विविध पद्धती वापरुन परिणाम सिद्ध करणे शिकवले जाते. कॅल्क्युलस, मॅथेमॅटिकल रिझनिंग, बीजगणित, संभाव्यता आणि लिनियर प्रोग्रामिंग हे या विषयात समाविष्ट असलेले काही विषय आहेत.

बीएस्सी मॅथ्स नंतरच्या नोकऱ्या

• डेटा विश्लेषक
• मशीन लर्निंग अभियंता
• ऑपरेशनल संशोधक
• आर्थिक किंवा गुंतवणूक विश्लेषक
• संशोधन सहाय्यक किंवा शास्त्रज्ञ
• महाव्यवस्थापक
• वास्तविक विज्ञान
• शिक्षक किंवा प्राध्यापक
• अकाउंटन्सी किंवा व्यावसायिक सेवा
• वाचा: Know About BA Mathematics | बी.ए. गणित

जीवशास्त्र (Know All About Science Stream)

जीवशास्त्र हा सर्व सजीवांच्या अभ्यासात गुंतलेला सर्वात प्रसिद्ध विज्ञान विषय आहे. हे जीवांच्या विविध पैलूंचे विस्तृत ज्ञान प्रदान करते जसे की शारीरिक यंत्रणा, आण्विक परस्परसंवाद, भौतिक संरचना, उत्क्रांती आणि विकास.

या विषयामध्ये समाविष्ट असलेल्या काही विषयांमध्ये सेल स्ट्रक्चर आणि फंक्शन्स, स्ट्रक्चरल ऑर्गनायझेशन इन प्लांट्स अँड अॅनिमल्स, ह्युमन फिजियोलॉजी आणि प्लांट फिजिओलॉजी यांचा समावेश होतो.

बीएस्सी जीवशास्त्र नंतरचे करिअर पर्याय

• क्लिनिकल रिसर्च स्पेशालिस्ट
• डेअरी टेक्नॉलॉजिस्ट
• बायोकेमिस्ट
• वनस्पतिशास्त्रज्ञ
• प्रयोगशाळा सहाय्यक
• संशोधन विश्लेषक
• प्रयोगशाळा शास्त्रज्ञ
• फॉरेन्सिक कर्मचारी
• संशोधन शास्त्रज्ञ
• जीवशास्त्रज्ञ
• प्रयोगशाळा तंत्रज्ञ

Know About Synthetic Biology | सिंथेटिक बायोलॉजी

संगणक विज्ञान (Know All About Science Stream)

आणखी एक लोकप्रिय विज्ञान प्रवाह विषय म्हणजे संगणक विज्ञान जो अभियांत्रिकी किंवा तांत्रिक क्षेत्रात करिअर करु इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांमध्ये खूप लोकप्रिय आहे.

इयत्ता 11 वी विज्ञान मध्ये, संगणक विज्ञान विषय C++, C, JAVA, Python, इत्यादी सारख्या विशिष्ट भाषेवर लक्ष केंद्रित करतो. विद्यार्थ्यांना दोन वर्षांच्या कालावधीत मूलभूत ते प्रगत स्तरापर्यंत भाषा शिकवली जाते.

संगणक विज्ञान नंतर नोकरीचे पर्याय खालील प्रमाणे आहेत.

• अनुप्रयोग विकासक
• सायबर सुरक्षा विश्लेषक
• डेटा विश्लेषक
• फॉरेन्सिक संगणक विश्लेषक
• गेम डिझायनर
• खेळ विकसक
• मशीन लर्निंग इंजिनियर
• प्रवेश परीक्षक
• सोफ्टवेअर अभियंता
• सिस्टम विश्लेषक
• UX डिझायनर
• वेब डिझायनर
• वेब डेव्हलपर

अतिरिक्त विषय

जर विद्यार्थी कोणत्याही मुख्य विषयात चांगले गुण मिळवू शकला नाही, तर ते अतिरिक्त विषयाचे गुण विचारात घेऊ शकतात.

अनेक शाळांमध्ये निवडण्यासाठी अनिवार्य अतिरिक्त किंवा वैकल्पिक विषय असतो. उच्च माध्यमिक विज्ञान शाखेत एकूण विषय 6 असतात. गैर-वैद्यकीय आणि वैद्यकीय शाखेत भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, गणित आणि जीवशास्त्र अनिवार्य आहेत. विद्यार्थी निवडू शकतील असे वैकल्पिक विषय खालील प्रमाणे आहेत.

शारीरिक शिक्षण

शारिरीक शिक्षण हा ऐच्छिक विषय आहे आणि खूप स्कोअरिंग विषय आहे. 30 गुणांचा प्रात्यक्षिक आणि 70 गुणांचा सिद्धांत विषय आहे. नियमित व्यायामाने मानवी शरीरात बदल आणि सुधारणा घडवून आणण्यासाठी हा विषय मांडण्यात आला. शारीरिक शिक्षणाच्या प्रात्यक्षिकात प्रकल्प कार्य, ट्रॅक रेस, लांब उडी इत्यादीचा समावेश होतो.

अर्थशास्त्र (Know All About Science Stream)

वाणिज्य शाखेत अर्थशास्त्र हा अनिवार्य विषय आहे परंतु विज्ञान शाखेत पर्यायी विषय म्हणूनही तो लोकप्रिय आहे. अर्थशास्त्र हा एक मनोरंजक विषय आहे आणि तो राष्ट्रीय GDP, राष्ट्रीय उत्पन्न, सूक्ष्म आणि मॅक्रो इकॉनॉमिक्स, मागणी, पुरवठा साखळी इ. यावर लक्ष केंद्रित करतो. विज्ञान शाखेतील विदयार्थ्यांना पर्यायी म्हणून अर्थशास्त्र हा विषय एक उत्तम पर्याय आहे.

भारतातील प्रमुख विज्ञान महाविद्यालये

• सेंट स्टीफन्स कॉलेज, नवी दिल्ली
• हिंदू कॉलेज, नवी दिल्ली
• एलएसआर, नवी दिल्ली
• मिरांडा हाऊस, नवी दिल्ली
• लोयोला कॉलेज, चेन्नई
• एमसीसी चेन्नई, चेन्नई
• एचआरसी, नवी दिल्ली
• प्रेसिडेन्सी कॉलेज, चेन्नई
• फर्ग्युसन कॉलेज, पुणे
• एसएक्ससी कोलकाता
• वाचा: Know About Science Stream After 12th | विज्ञान शाखा

भारतातील प्रमुख शासकीय महाविद्यालये

• बनारस हिंदू विद्यापीठ
• दिल्ली विद्यापीठ
• जामिया मिलिया इस्लामिया
• जवाहरलाल नेहरु विद्यापीठ
• जाधवपूर विद्यापीठ
• इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स
• कलकत्ता विद्यापीठ
•  हैदराबाद विद्यापीठ
•  सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ
• अलीगड मुस्लिम विद्यापीठ
• वाचा: Bachelor of Veterinary Science after 12th | व्हेटरनरी सायन्स

विज्ञान अभ्यासक्रम

उमेदवार यूजी, पीजी आणि पीएचडी स्तरांवर पदवी, डिप्लोमा, प्रमाणपत्र, एकात्मिक आणि व्यावसायिक विज्ञान अभ्यासक्रम करु शकतात. उमेदवार हे अभ्यासक्रम पूर्णवेळ, अर्धवेळ, अंतर, पत्रव्यवहार आणि ऑनलाइन करु शकतात.

• पदवी: उमेदवार यूजी आणि पीजी स्तरांवर बीएस्सी, बीएस्सी (ऑनर्स) किंवा एमएस्सी पदवी मिळवू शकतात.
• डिप्लोमा: डिप्लोमा कोर्स हे सामान्यत: एक वर्ष कालावधीचे असतात, जे UG आणि PG दोन्ही स्तरांवर करता येतात.
• सर्टिफिकेट: सर्टिफिकेट कोर्स हे साधारणत: चार ते सहा महिने कालावधीचे अल्प-मुदतीचे कोर्स असतात. असे अभ्यासक्रम पूर्ण-वेळ आणि अर्ध-वेळ दोन्ही प्रकारे केले जाऊ शकतात.
• वाचा: Bachelor of Science after 12th Science | विज्ञान शाखेतील पदवी

Know the Importance of Synthetic Biology | बायोलॉजी

विज्ञान शाखेची निवड का करावी?

विज्ञान शाखेतील विषयांमध्ये वैज्ञानिक सिद्धांत आणि व्यावहारिक संकल्पना या दोन्ही घटकांचा समावेश आहे. हे विषय केवळ विश्वाच्या भौतिक, रासायनिक आणि जैविक पैलूंचे सखोल ज्ञान देत नाहीत, तर विद्यार्थ्यांना विश्लेषणात्मक आणि समस्या सोडवण्याच्या क्षमतेसह सुसज्ज करतात.

• या शाखेत मानवी शरीरापासून संपूर्ण विश्वाचा शोध आणि शिकण्याबद्दल आहे. वैज्ञानिक शोध, जग कसे कार्य करते आणि आपल्या सभोवतालच्या वनस्पती आणि प्राणी यांचा अभ्यास करता येतो.
• विज्ञान शाखेच्या निवडीमुळे करिअरचे पर्याय केवळ अभियांत्रिकी आणि एमबीबीएपुरते मर्यादित रहात नाहीत. तर संशोधन आणि विकास, आर्किटेक्चर, डेटा सायन्स इत्यादी संबंधित क्षेत्रांमध्ये भरपूर संधी आहेत.
• विज्ञान शाखा निवडीचे एक उत्तम कारण म्हणजे पदवी नंतर विदयार्थी व्यवसाय व्यवस्थापन, पत्रकारिता किंवा कायदा अभ्यासक्रमाची निवड करु शकतात. तथापि, कला किंवा वाणिज्य शाखेतील विद्यार्थी अभियांत्रिकी किंवा वैदयकीय क्षेत्राची निवड करु शकत नाहीत.
• शिकण्याची आणि ज्ञान वाढवण्याची आवड असेलले विदयार्थी या शाखेमध्ये चांगले करिअर करु शकतात.
• विज्ञान शाखेतील विदयार्थ्यांना त्यांच्या शोधातून मानवजातीसाठी योगदान देण्याची संधी मिळेल. विज्ञान शाखेचे विद्यार्थी उपचार, विविध रोगांवर उपचार आणि बरेच काही विकसित करण्यास सक्षम होतात.
• विविध क्षेत्रांमध्ये उद्योगात काम करण्याच्या अप्रतिम संधी विज्ञान पदवीसह मिळू शकतात. मोठ्या फार्मास्युटिकल कॉर्पोरेशन किंवा छोट्या संशोधन प्रयोगशाळांमध्ये काम करुन तुम्ही तुमच्या रेझ्युमेमध्ये आकर्षक भर घालू शकता.
• वाचा: The Best Law Courses After 12th | 12वी नंतर कायदा अभ्यासक्रम

बीएस्सी नंतर करिअर संधी

BSc नंतर खाजगी तसेच सरकारी क्षेत्रातील काही नोक-या खालील प्रमाणे आहे.

• संशोधन शास्त्रज्ञ
• क्लिनिकल रिसर्च स्पेशलिस्ट
• प्रयोगशाळा तंत्रज्ञ
• बायोकेमिस्ट
• सहाय्यक प्राध्यापक
• व्याख्याता
• प्रयोगशाळा सहाय्यक
• सहाय्यक परिचारिका
• आयटी
• तांत्रिक नोकऱ्या
• वैद्यकीय प्रतिनिधी
• वाचा: The Best Paramedical Courses After 12th | पॅरामेडिकल कोर्सेस

बीएस्सी नंतरच्या सर्वोत्तम सरकारी नोकऱ्या खालील प्रमाणे आहेत.

• वन विभाग- IFS अधिकारी
• भारतीय हवाई दल
• नर्सिंग अधिकारी
• प्रयोगशाळा सहाय्यक
• FCI- प्रशिक्षणार्थी
• RBI ग्रेड B अधिकारी
• भारतीय रेल्वे – सहाय्यक अधिकारी
• SBI प्रोबेशनरी ऑफिसर
• सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक- प्रोबेशनरी ऑफिसर

Career Opportunities in the Science Stream |विज्ञान करिअर संधी

Related Posts

• List of the most popular courses after 10th: 10 वी नंतर पुढे काय?
• Know the list of courses after 10th | 10वी नंतरचे कोर्स
• List of the top courses after 12th Arts | 12 वी कला नंतर काय?

Post Categories

आमच्या Etopcollection वेबसाईटला जरुर भेट द्या, तसेच शैक्षणिक माहितीसाठी “ज्ञानज्योत” शैक्षणिक मराठी संकेत स्थळाला भेट द्या.