Career Opportunities in the Arts Stream | 10 वी नंतर करिअर संधी

Career Opportunities in the Arts Stream | 10 वी नंतर कला शाखेत शिक्षण घेऊ इच्छिणा-या विदयार्थ्यांसाठी करिअर संधी.

भारतामध्ये शैक्षणिक क्षेत्रात, विविध शाखांबरोबरच कला शाखा, वाणिज्य शाखा आणि विज्ञान शाखा मध्ये; करिअर करण्याच्या असंख्य संधी आहेत. कला शाखेमधून पदवी घेतलेल्या विद्यार्थ्यांना; करिअरचे असंख्य पर्याय आणि संधी उपलब्ध आहेत. कला शाखेतून शिक्षण घेणे; हा एक अतिशय पारंपारिक शिक्षण प्रवाह आहे. तरी देखील असंख्य विदयार्थी हा मार्ग स्विकारुन; आपले करिअर करतात. या शाखेमध्ये हयूमॅनिटीज, व्हिज्युअल आर्ट्स, परफॉर्मिंग आर्ट्स, साहित्यिक कला; इत्यादीसारख्या भागांचा समावेश होतो. या लेखात आपण कला शाखा विशेषत: 11 वी आणि 12 वी जसे की; भारतात उपलब्ध असलेले शिक्षण बोर्ड, महत्वाचे विषय अभ्यास, बारावी नंतर उपलब्ध व्यावसायिक अभ्यासक्रम; कौशल्य विकास अभ्यासक्रम करिअरचे मार्ग आणि संभावना या विषयी माहिती घेणार आहोत. (Career Opportunities in the Arts Stream)

Table of Contents

वैविध्यपूर्ण कला शाखा (Career Opportunities in the Arts Stream)

कला शाखा ही खूप वैविध्यपूर्ण आहे; या शाखेत समाविष्ट असलेल्या अभ्यासावरुन; ही वस्तुस्थिती स्पष्ट होते. यात व्हिज्युअल आर्ट जसे की, पेंटिंग, स्कल्प्टिंग, ड्रॉईंग इ; परफॉर्मिंग आर्टमध्ये संगीत, नृत्य, नाटक इ. साहित्यिक कला; यामध्ये भाषा, साहित्य, तत्वज्ञान इ. इतिहास, कायदा, राज्यशास्त्र, मानसशास्त्रीय विषय, भूगोल यासारख्या विविध प्रकारच्या अभ्यासाचा समावेश आहे.

अशा विविध क्षेत्रांच्या अभ्यासाच्या उपलब्धतेमुळे; या शाखेशी संबंधित करिअर पर्याय तितकेच प्रभावी आहेत. बारावी कला अभ्यासक्रम पूर्ण केल्या नंतर; विद्यार्थ्यांना व्हिज्युअल आर्ट्स, कायदा, परफॉर्मिंग आर्ट्स, भाषा, व्यवस्थापन इत्यादी बाबींवर लक्ष केंद्रित करणा-या असंख्य व्यावसायिक अभ्यासक्रमांमध्ये प्रवेश घेता येतो. वाचा: List of the most popular courses after 10th | 10 वी नंतर पुढे काय?

थोडक्यात कलाशाखेची तुलना फाऊंडेशन कोर्सशी करता येते; हे फाउंडेशन पूर्ण झाल्यावर म्हणजे 12 वी नंतर विदयार्थी व्यावसायिक अभ्यासक्रम निवडू शकतात; आणि आपल्या करिअरच्या दिशेने पहिले पाऊल उचलले जाऊ शकते.

भारतीय विद्यार्थी आणि पालकांमध्ये या शाखेविषयी एक गैरसमज आहे; त्यापैकी ब-याच जणांचे मत असे आहे की, कला शाखा केवळ शैक्षणिकदृष्ट्या पात्रता मिळविण्यासाठी; विद्यार्थ्यांद्वारे प्रवेश घेतला जातो. खर तर, ही वस्तुस्थिती खोटी आहे! या शाखेमध्ये अनेक आव्हानात्मक विषय समाविष्ट आहेत; विदयार्थ्यांना परीक्षांमध्येही चांगली कामगिरी करण्यासाठी विशिष्ट क्षमतांची आवश्यकता असते. पीयूसी स्तरावर विज्ञान शाखा निवडल्यानंतर; कारकीर्द करणे शक्य होते असे अनेकांना वाटत असले; तरी, कला शाखेमध्ये उपलब्ध असलेले बरेच विषय सिव्हिल सर्व्हिसेस परीक्षेसाठी चांगली तयारी करण्यास मदत करतात.

आपण भारतात उपलब्ध असलेल्या महत्वाच्या शिक्षण प्रवाहामधील इ. 11 वी व 12 वी कला शाखेविषयी माहिती घेऊया

भारतातील कला शाखा बोर्ड (Career Opportunities in the Arts Stream)

भारतात चार मुख्य शिक्षण मंडळे आहेत; विद्यार्थी त्यांच्यासाठी योग्य बोर्ड निवडू शकतात. बोर्डची निवड विद्यार्थ्यांच्या योग्यतेशी संबंधित पातळीनुसार केली जाते. भारतातील शिक्षण मंडळ खालीप्रमाणे आहेत.

सी.बी.ए.स.ई. (केंद्रीय माध्यमिक शिक्षण मंडळ)
आय.सी.एस.ई. (भारतीय माध्यमिक शिक्षण मंडळ)
आय.बी. (आंतरराष्ट्रीय पदव्युत्तर)
राज्य शिक्षण मंडळे

वर उल्लेख केलेल्या बोर्डपैकी आयबी हे सर्वात कठीण बोर्ड आहे. हे ‘कसे शिकायचे’ या संकल्पनेवर केंद्रित आहे. ‘ज्ञानाचा उपयोग’ आणि शिक्षणाच्या ‘व्यावहारिक बाबी’ यावर जास्त जोर दिला जातो; आयसीएसई बोर्ड पाठोपाठ सीबीएसई बोर्ड येतो. हे तीन बोर्ड भारत सरकार म्हणजे केंद्रांतर्गत कार्यरत आहेत. वाचा: Diploma in Mechanical Engineering After 10 | मेकॅनिकल डिप्लोमा

भारतातील प्रत्येक राज्याचे स्वतःचे शिक्षण मंडळ आहे; हे प्रत्येक राज्यातील संबंधित राज्य सरकार अंतर्गत कार्य करते. अशा मंडळांशी संबंधित शाळांच्या बाबतीत शिक्षणाची भाषा (माध्यम); प्रादेशिक भाषा आणि इंग्रजी यांचा समावेश आहे

कला शाखा विषय (Career Opportunities in the Arts Stream)

अकरावी आणि बारावी कला शाखेतील काही महत्वाचे विषय

इंग्रजी (English)
इतिहास (History)
भूगोल (Geography)
राज्यशास्त्र (Political Science)
अर्थशास्त्र (Economics)
इतर साहित्य विषय- हिंदी, प्रादेशिक भाषा इ.
मानसशास्त्र (Psychology)
संगीत (Music)
गृह विज्ञान (Home Science)
शारीरिक शिक्षण (Physical Education)
सार्वजनिक प्रशासन (Public Administration)
गणित (Mathematics)
संगणक विज्ञान (Computer Science)
ललित कला (Fine Art)
समाजशास्त्र (Sociology)

(टीपः सर्व विषयांचा वर उल्लेख केलेला नाही. वर नमूद केलेले बरेच विषय ‘पर्यायी विषय’ प्रकारात येतात. 11 वी आणि 12 वी पर्यंत विद्यार्थ्यांना पर्यायी विषय निवडावे लागतील. बारावीनंतर व्यावसायिक कोर्सनुसार विषयाची निवड करावी लागते.)

शैक्षणिक कार्यक्रम आणि मूल्यमापन

अकरावी व बारावी अशी दोन शैक्षणिक वर्षे आहेत; काही बोर्ड आणि राज्य शैक्षणिक वर्ष; दोन सत्रात विभागले आहे, प्रत्येक सत्राचा कालावधी सहा महिन्यांचा ठेवलेला आहे. मुख्य मूल्यांकन परीक्षा प्रत्येक शैक्षणिक वर्षाच्या शेवटी; म्हणजे प्रत्येक सेमिस्टरच्या शेवटी, आयोजित केल्या जातात. वाचा: The Best ITI Trades After 8th and 10th | सर्वोत्तम आयटीआय कोर्स

12 वी कलानंतरचे व्यावसायिक अभ्यासक्रम

1. बी.ए (Career Opportunities in the Arts Stream)

अप्लाइड सायन्स मधील बी.ए. (B.A. in Applied Science)
अर्थशास्त्रातील बी.ए. (B.A .in Economics)
ॲनिमेशन आणि मल्टीमीडिया मध्ये बी.ए. (B.A. in Animation and Multimedia)
इतिहास आणि पुरातत्व मधील बी.ए. (B.A. in History and Archaeology)
गणितामधील बी.ए. (B.A. in Mathematics)
गृह विज्ञानात बी.ए. (B.A. in Home Science)
ग्रंथालय विज्ञान मध्ये बी.ए. (B.A. in Library Science)
जाहिरात मध्ये बी.ए. (B.A. in Advertising)
तत्वज्ञान मध्ये बी.ए. (B.A. in Philosophy)
थिएटरमध्ये बी.ए. (B.A. in Theatre)
पत्रकारिता आणि मास कम्युनिकेशन मधील बी.ए. (B.A. in Journalism and Mass Communication)
पर्यटन आणि आतिथ्य व्यवस्थापनात बी.ए. (B.A. in Tourism and Hospitality Management)
पाकशास्त्रात बी.ए. (B.A. in Culinary Sciences)
प्रादेशिक भाषांमध्ये बी.ए. (B.A. in Regional Languages Ex. Marathi)
फॅशन मर्चेंडायझिंग मधील बी.ए. (B.A. in Fashion Merchandising)
बी.ए. इन इंटिरियर डिझायनिंग (B.A. in Interior Designing)
मानवजात बी.ए. (B.A. in Humanities)
मानववंशशास्त्रातील बी.ए. (B.A. in Anthropology)
मानसशास्त्रातील बी.ए. (B.A. in Psychology)
योग आणि निसर्गोपचार मध्ये बी.ए. (B.A. in Yoga and Naturopathy)
रिटेल व्यवस्थापनात बी.ए. (B.A. in Retail Management)
ललित कला मध्ये बी.ए. (B.A. in Fine Arts)
वित्त आणि विमा मध्ये बी.ए. (B.A. in Finance and Insurance)
वित्त मध्ये बी.ए. (B.A. in Finance)
विदेशी भाषांमध्ये बी.ए. (B.A. in Foreign Languages Ex.French)
संगणक अनुप्रयोग मध्ये बी.ए. (B.A. in Computer Applications)
संगीतात बी.ए. (B.A. in Music)
साहित्यातील बी.ए. (B.A. in Literature)
हिंदी मध्ये बी.ए. (B.A. in Hindi)
हॉटेल व्यवस्थापन मधील बी.ए. (B.A. in Hotel Management)

2. अर्थशास्त्रात पदवी (Career Opportunities in the Arts Stream)

3. टेक्निकल कोर्स (Career Opportunities in the Arts Stream)

बारावी कला शिक्षणानंतर करण्याचे काही तांत्रिक कोर्स-

बी.सी.ए. (बीए अभ्यासक्रम देखील उपलब्ध! (BCA)
बी आर्किटेक्चर (B Architecture)

4. कायदा अभ्यासक्रम (Career Opportunities in the Arts Stream)

12 वी कला नंतर, विद्यार्थी एकात्मिक कोर्स स्वरुपात कायदा शिक्षणासाठी जाण्यास पात्र आहेत; इंटिग्रेटेड लॉ कोर्स 5 वर्षांचा आहे. आर्ट शाखेच्या विद्यार्थ्यांसाठी काही लोकप्रिय एकात्मिक कायदा अभ्यासक्रम आहेत.

बी.ए. + एल.एल.बी. (B.A. + L.L.B.)
बी.बी.ए. + एल.एल.बी. (B.B.A. + L.L.B.)

5. मॅनेजमेंट कोर्स (Career Opportunities in the Arts Stream)

पारंपारिक अभ्यासक्रमांमध्ये रस नसलेल्या विद्यार्थ्यांना कला अभ्यासक्रम निवडून मॅनेजमेंट कोर्ससाठी जाऊ शकतात. १२ वी कला नंतर काही सुप्रसिद्ध व्यवस्थापन अभ्यासक्रम.

बी.बी.ए. (बॅचलर ऑफ बिझिनेस अ‍ॅडमिनिस्ट्रेशन (B.B.A.)
बी.एम.एस. (बॅचलर ऑफ मॅनेजमेंट स्टडीज (B.M.S.)
एकात्मिक बी.बी.ए. + एम.बी.ए. प्रोग्राम (5 वर्ष कालावधी B.B.A. + M.B.A.)
बी.एच.एम. (बॅचलर ऑफ हॉटेल मॅनेजमेंट (B.H.M.)
किरकोळ व्यवस्थापन डिप्लोमा (Retail Management Diploma)

6. डिझायनिंग कोर्स (Career Opportunities in the Arts Stream)

डिप्लोमा, पदवी तसेच डिझाईन क्षेत्राशी संबंधित प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम देखील आर्टस् शाखेमध्ये विद्यार्थी घेऊ शकतात. असे काही नामांकित कोर्स आहेत-

बॅचलर ऑफ इंटिरियर डिझायनिंग (Bachelor of Interior Designing)
Bachelor of Design- बॅचलर ऑफ डिझाईन (Accessory)
बॅचलर ऑफ डिझाइन (लेदर) (Bachelor of Design (Leather)
Bachelor of Textile Design- बॅचलर ऑफ टेक्सटाईल डिझाइन
बॅचलर ऑफ प्रॉडक्ट डिझाईन (Bachelor of Product Design)
फर्निचर आणि इंटिरियर डिझाइन कोर्स (Furniture and Interior Design Course)

7. शारीरिक शिक्षण कोर्स (Career Opportunities in the Arts Stream)

शारीरिक शिक्षण पदवी (Bachelor of Physical Education)
योग शिक्षण पदविका (Diploma in Yoga Education)

8. फॅशन कोर्स (Career Opportunities in the Arts Stream)

बॅचलर ऑफ फॅशन डिझाईन आणि टेक्नॉलॉजी (Bachelor of Fashion Design and Technology)
बॅचलर ऑफ फॅशन कम्युनिकेशन (Bachelor of Fashion Communication)

9. परफॉर्मिंग आर्ट्स

10. इतर पदवी आणि पदविका अभ्यासक्रम

सामाजिक कार्य (Social Work)
रिटेल व्यवस्थापनात पदविका (Deploma in Retail Management)
शिक्षण तंत्रज्ञान पदविका (Diploma in Education Technology)
हॉटेल व्यवस्थापन मध्ये पदविका (Diploma in Hotel Management)
एअर होस्टेस / केबिन क्रू प्रशिक्षण कोर्स (Air Hostess/Cabin Crew Training Course)
कार्यक्रम व्यवस्थापन पदविका (Diploma in Event Management)
फिल्म मेकिंग आणि व्हिडीओ एडिटिंग मधील डिप्लोमा (Diloma in Film Making and Video Editing)

11. शिक्षण / शिकवण्याचे कोर्स

बी.एड. (प्राथमिक शिक्षण पदवी, 4 वर्षांचा कोर्स- Bachelor of Elementary Education (B.El.Ed.)
प्राथमिक शिक्षण पदविका (Diploma in Elementary Education)
बी.पी.एड. (शारीरिक शिक्षण पदवी B.P.Ed. (Bachelor of Physical Education)
प्राथमिक शिक्षक प्रशिक्षण कोर्स (बी.एड. पाठपुरावा करु शकता Primary Teachers Training course (can follow it up B.Ed.)

12 व्यावसायिक प्रशिक्षण कोर्स

बी.व्ही. (B.Voc.)
डी.व्ही. (D.Voc)
कौशल्य डिप्लोमा कार्यक्रम (Skill Diploma Programs)
डोमेन कौशल्य कार्यक्रम (Domain Skilling Programs)

(टीपः सर्व व्यावसायिक अभ्यासक्रमांचा वर उल्लेख केलेला नाही; तेथे इतर डिप्लोमा, पदवी आणि प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम देखील आहेत, जे 12 वी कला शिक्षणा नंतर केले जाऊ शकतात.)

Conclusion (Career Opportunities in the Arts Stream)

कला शाखेचे विद्यार्थी यूजी तसेच पीजी अभ्यासक्रम शिकू शकतात; आणि नोकरीच्या विविध संधींमध्ये प्रवेश घेऊ शकतात;(व्यावसायिक कोर्सवर अवलंबून). काही सुप्रसिद्ध जॉब प्रोफाइल आहेत. मॅनेजमेन्ट प्रोफेशनल, वकील, शिक्षक, संगीतकार, नर्तक, कलाकार, परफॉर्मर, अभिनेता; व्यापारी, अर्थशास्त्रज्ञ, आर्किटेक्ट (गणिताच्या विषयासह); राजकारणी, नोकरशाही, डिप्लोमॅट, सरकारी कर्मचारी, पुरातत्वशास्त्रज्ञ, सिव्हिल सर्व्हंट (आयएएस, आयपीएस, आयएफएस इ.), संरक्षण कर्मचारी इ.

कला शाखा निवडण्यापूर्वी, उपलब्ध करिअरच्या संभाव्यतेकडे लक्ष द्या; आपल्याकडे या शाखेमध्ये करिअर करण्याची योग्यता आहे का ते तपासा. हे समुपदेशन सत्रे आणि फील्ड ट्रिपद्वारे केले जाऊ शकते; तसेच बारावी विज्ञान आणि बारावी वाणिज्य नंतरच्या अभ्यासक्रमांची यादीही तपासून पहा.